Nói đến chiến tranh thì mọi người
đều nghĩ tới nó. Những chiến tranh gì? Ở đây không phải là cuộc tranh chấp vì
một tư tưởng chính trị nào. Cũng chẳng phải những trận đánh xảy ra ở nước này
hay nước khác, nhưng là một cuộc chiến tranh chớp nhoáng với những nạn nhân
luôn luôn thua trận là con người. Cuộc chiến tranh đó tương tự như một hỏa diệm
sơn mà thỉnh thoảng lửa bên trong bỗng nhiên bùng lên, êm dịu một thời gian, để
rồi sẽ phun lửa trở lại và tàn phá mọi vật sống xung quanh. Không bao giờ con
người chịu tìm cách dập tắt những ngọn núi lửa đó, mà họ cứ thản nhiên để tiếp
tục sống trong sự đe dọa của chúng.
Mọi sự đều có nguyên do hoặc một
khởi điểm, và khởi điểm này cũng chỉ là kết quả của một nguyên nhân trước nữa.
Hỏa diệm sơn chẳng khác gì cái nắp hơi bị dồn ép dưới một áp lực rất mạnh phát
xuất từ trung tâm quả đất; và chiến tranh cũng có một căn do vô hình, một
nguyên nhân liên tục, một mầm mống khó nhận rõ phát sinh từ lòng tham sân của
con người. Con người nuôi dưỡng những độc tính ấy để tự mình phá hủy, diệt vong
vì chúng.
Cho nên mọi sự tàn bạo bất nhân
đều bắt nguồn từ tâm con người. Và thật là bi đát khi nhận thấy rằng nhân loại
không bao giờ tìm phương pháp để khắc phục những ác tính đó. Một cách thụ động
và an phận, như tên nô lệ yếu hèn, nhân loại cứ mặc để cho những tính tham sân,
sinh ra từ vô minh của con người, hoành hành tấn công và chinh phục. Tại sao có
tình trạng như thế? Bởi vì con người xưa nay tự cho đó là điều “không thể tránh
được”.
Không thể tránh được, thế thường
vậy rồi. Nhưng có điều ai cũng thấy rõ là những tính tàn bạo, sân hận nói trên
phần nhiều được trưởng dưỡng và ngấm ngầm phát triển trong những lúc xã hội tạm
an bình, sau cơn binh lửa. Chính nền hòa bình mỏng manh đó đã tạo nên sức mạnh
của chiến tranh, vì những giai đoạn hòa bình như thế chỉ là những cuộc đình
chiến nhất thời; và mặc dù tay chúng ta đã giải giới, nhưng tâm chúng ta thì
chưa. Tính tham sân nơi lòng người đâu đã thật diệt hết, như lưỡi gươm của kẻ chiến
bại vừa mới được tước bỏ xuống mà thôi.
Muốn kết quả thì mọi ác tính tàn
bạo sát hại nơi thân tâm và ý nghĩ của chúng ta phải cùng một lúc đoạn trừ tất
cả. Có người châm biếm sẽ hỏi. Thật con người có thể khắc phục được những tính
tham sân đó sao? Hỏi như vậy tức là họ đã phủ nhận hoàn toàn ý chí của con
người. Trên phương diện ác và thiện, dĩ nhiên tính nào phát triển mạnh sẽ thắng
tính kia. Và một nền hòa bình thật sự, vĩnh viễn chắc chắn chỉ có thể thực hiện
ngoài những hành động ác độc xấu xa của con người.
Nhưng muốn thắng chiến tranh hay
có ý nghĩ xem nó như là điều phản lại “văn minh” thì ít nhất chúng ta cần phải
có một ý chí cương quyết bền bỉ, với một niềm tin mãnh liệt rằng đánh bại chiến
tranh không phải là một việc khó. Chỉ có ý tưởng đó, mới giúp chúng ta đủ can
đảm và sức mạnh để tìm phương pháp tiêu diệt nó. Và cũng đã có biết bao nhiêu
người từng say sưa với lý tưởng mong thực hiện những điều cao đẹp trên mà Thánh
Gandhi (Ấn Ðộ) ở thời đại chúng ta là một bằng chứng. Muốn chấm dứt hận thù,
tưởng nhân loại cần thấm nhuần sâu xa tư tưởng bất bạo động của Thánh Gandhi.
Ngày nay, qua những phát minh
khoa học, chứng tỏ loài người tuy đã tiến bộ nhiều, song những tính tàn bạo nơi
con người vẫn chưa diệt hết. Ðể thử xem những con vật với bản tính thù ghét
nhau lâu đời có thể sống chung yên ổn được không, một học giả Trung Hoa ở
Gia-Nã- Ðại đã đem con mèo đặc biệt hung tợn nhốt cùng chuồng với con chuột rất
dữ. Ông ta thấy rằng chúng cấu xé nhau luôn, và lúc nào con mèo cũng thắng
cuộc. Về sau, ông ngăn hai chuồng ra, chỉ để chừa phía dưới một cái lỗ vừa đủ
cho mỗi con có thể vớ đến dĩa đồ ăn mà thôi. Vì vậy, hai con buộc phải ăn chung
trong một dĩa. Dần dần chúng quen biết nhau và sự cấu xé cũng dịu bớt lần. Cuối
cùng, ông để hai con sống chung như cũ và lần này thì chúng không cắn nhau nữa.
Vậy thì tính tàn bạo nơi con
người có khó diệt trừ lắm không? Có nên bảo rằng con người cũng cần tập hòa
giải thân yêu với kẻ thù của nó cũng như trường hợp bắt bác mèo làm thân với
chú chuột trên đây không? Dù sao thì cũng chỉ có một cách là phải giáo dục cho
con người nhận rõ được hạnh phúc của hòa bình và giúp họ tin tưởng chắc chắn
rằng hòa bình là điều có thể thực hiện, họa may lúc ấy các cuộc chiến tranh mới
có thể chấm dứt dần dần được.
Trước mặt những kẻ thích bạo tàn
sát hại nhau, nghĩ không có lợi ích gì mấy khi bảo họ rằng: “Các bạn đều là
nhân loại”. Muốn kết quả, tưởng chúng ta nên nói với họ thế này. “Sớm chầy thế
nào các bạn cũng phải gặt lấy trở lại những điều ác mà các bạn đã gieo rắt cho
thiên hạ, vì mọi người đều tương quan mật thiết, nên toàn thể không khỏi chịu
ảnh hưởng chung của đau khổ”.
Và không gì lầm lạc hơn khi chúng
ta tưởng rằng con người có tâm niệm thích đánh nhau hơn là chung sống hòa bình.
Ai thích chiến tranh, tốt hơn hãy cố gắng chiến thắng những tính tham sân si
nơi mình, để mong đạt đến con người thuần túy đạo đức và toàn thiện. Ðến đây,
thiết tưởng mọi gia đình, trường học, quốc gia, tôn giáo nên bắt đầu giáo dục
cho con người hiểu rõ sự tương quan giữa các chủng tộc và toàn thế giới nhân
loại. Như thế tức chúng ta đã thể hiện được tinh thần Từ Bi, cứu giúp chúng sinh
của Phật Giáo rồi vậy.
Hoà Thượng Thích Trí Chơn
Theo tạp chí Pháp ngữ” “La Pensée
Bouddhique”
Nguồn: phatgiaodaichung.com
