Các chứng từ ở nơi làm việc -
chức vụ, bằng cấp, trình độ chuyên môn, các biểu tượng của địa vị và quyền thế
- đôi khi có thể giúp công việc được suôn sẻ, đôi khi lại cản trở nó.
Chúng ta tin bác sĩ vì họ đã tốt
nghiệp trường y khoa, có danh hiệu là bác sĩ. Tuy nhiên, chúng ta cũng có thể
nghi ngờ các vị bác sĩ, những người có vẻ xa cách, không sẵn sàng hoặc vội vã
đề nghị các giải pháp mà không thực sự lắng nghe ta.
Chúng ta biết một ông tướng bốn
sao có trách nhiệm nặng nề đối với mạng sống của bao người. Tuy nhiên, chức vụ
và quân hàm trong quân đội cũng khiến người ta hoài nghi, ngờ vực và thậm chí
có thể làm phương hại.
Chủ tịch công ty có thể là một
người dễ mến, nhưng chỉ cái tên của chức vụ này gợi lên hình ảnh của sự kiêu
căng và tham đắm. Tất cả các loại chứng từ có thể củng cố niềm tin hay mang lại
sự nghi ngờ, thuận tiện cho trách nhiệm hoặc vô trách nhiệm, trao đổi chuyên
môn hoặc che dấu những yếu kém.
Dĩ nhiên, không bao giờ chúng ta
có thể hoàn toàn bỏ qua các giá trị của chứng từ, nhưng chúng ta có thể tập giữ
chúng trong chừng mực bằng cách thực hành “không khoa trương”.
Phương cách đó bắt đầu bằng việc
quan tâm đến cách ta nói chuyện với người khác như thế nào về công việc ta làm
và cảm nhận những tình cảm tinh tế ẩn phía sau lời nói.
Ví dụ, tại một bữa ăn tối hoặc ở
một quán ăn địa phương, khi có người nào đó hỏi: “Anh làm gì?” thì chúng ta
thường trả lời bằng một danh từ thay vì là một động từ. Thay vì nói “Tôi dạy
học”, chúng ta lại nói “tôi là một giáo viên”. Thay vì nói “tôi xây nhà cửa,
cầu đường”, ta lại nói, “tôi là một kỹ sư”….
Cách thay đổi câu từ không có vẻ
gì quan trọng lắm này nhắc nhở ta rằng ta muốn là một ai đó ở nơi làm việc.
Chúng ta muốn công việc và cách sống của ta xác định ta là ai.
Đối với nhiều người trong chúng
ta, trả lời câu hỏi, “Bạn làm gì?” cũng giống như tạm bước lên sân khấu cuộc
đời để tuyên bố về cơ bản việc chúng ta là ai.
Chúng ta phác họa bản thân như
thế nào với người - qua lời nói, cảm xúc và hành vi về những “câu chuyện” ở nơi
làm việc - là điều tối quan trọng trong việc thực hành “không khoa trương”.
Bằng cách xem xét cẩn thận các
câu chuyện về đời sống của mình, chúng ta thực sự cảm nhận được những tình cảm
mình đã dành cho công việc để được là ai đó ở nơi làm việc: Cảm giác nhẹ nhõm
mơ hồ khi ta được giới thiệu là “Phó chủ tịch này nọ”, sự co thắt nơi lồng ngực
hoặc giọng nói xúc động, khi chúng ta trả lời cho một khách hàng xấu tính, hoặc
cảm giác sự cô đơn khi chúng ta nghe người khác nói về giáo dục hệ đại học –
trình độ giáo dục mà ta thiếu sót.
Khi thực hành “không khoa
trương”, chúng ta quan sát kỹ lưỡng các cảm xúc như thế để phát hiện ra bất kỳ
sự không thích ứng, sự nghèo nàn, sự tự vệ, hoặc mù quáng mà ta bám chặt vào,
coi đó như là việc phải ứng xử như thế nào tại nơi làm việc. Làm như thế, chúng
ta đối đầu với một trong những trở ngại lớn để được sống chân thực và hiệu quả
tại nơi làm việc: Suy nghĩ sai lầm rằng chúng ta là công việc của mình.
Tuy nhiên, kết luận rằng chúng ta
là những gì được ghi trên danh thiếp hoặc in trên ngân phiếu lương của mình là
một tai nạn nghề nghiệp có thể hiểu được.
Chúng ta đầu tư rất nhiều cho
nghề nghiệp của mình - bốn mươi, năm mươi giờ một tuần, hoặc nhiều hơn nữa; cam
kết cá nhân, nỗ lực sáng tạo. Đúng hơn, chúng ta đầu tư cả cuộc đời mình. Tuy
nhiên, dầu ta đã đầu tư rất nhiều, nghề nghiệp của chúng ta cũng không thể cung
cấp một danh tánh thật sự cho ta. Hoa tiêu, tài xế taxi, chủ sở hữu, y tá - các
chức danh này không thể cung cấp cho ta một quan điểm nhất định về bản thân
hoặc thế giới của mình.
Giống như mọi thứ khác trong công
việc, các chứng từ, thông tin cá nhân cũng lưu chuyển và liên tục thay đổi. Dầu
cố gắng đến mấy, chúng ta cũng không thể tạo ra một phiên bản không tỳ vết,
đáng tin cậy về bản thân qua nghề nghiệp hay công việc của mình.
Và khi chúng ta mong mỏi điều
ngược lại – khi chúng ta mong rằng công việc có thể mang cho ta một thứ gì đó
mà nó không bao giờ có thể cung cấp - ta trở nên thất vọng, căng thẳng: Phóng
đại thành tích, lướt qua thất bại, che đậy sai lầm; đầy kiêu mạn, khinh thường,
gây xấu hổ, hoặc chảnh chọe.
Khi thực hành “không khoa
trương”, chúng ta sẵn sàng quan sát các cảm xúc này một cách thẳng thắng, từng
bước làm sáng tỏ những tác động mù quáng của việc bám vào các thành tích của
mình. Chúng ta tập buông bỏ các chức danh nghề nghiệp, sự lừa mị, và chuyển sự
chú tâm vào việc sống chân thực, như chúng ta là, nơi chúng ta có mặt, ở nơi
làm việc.
Khi buông bỏ tâm ám ảnh bởi chứng
từ, bằng cấp, chúng ta bắt đầu tin vào sự tìm hiểu và bản năng tự nhiên của
chúng ta nhiều hơn. Chúng ta trở nên tò mò về người khác hơn là về bản thân một
cách tự nhiên.
Thí dụ, là người phục vụ món ăn
nhanh mà thực hành “không khoa trương”, thì ta biết rằng ta không phải là bộ
đồng phục đang mặc, ta không phải là nhân vật chính trong câu chuyện. Ta có thể
cảm thấy tách biệt hoặc khó chịu về việc có một công việc với lương tối thiểu
và đồng phục mà chúng ta đang mặc có thể hơi chật, vướng víu.
Nhưng, chúng ta có thể bỏ qua câu
chuyện về người phục vụ món ăn nhanh, trong giây lát, để ghi nhận về thế giới
quanh ta. Chúng ta thấy đủ hạng người: Già, trẻ; giàu nghèo; da trắng, vàng,
nâu và đen - đang cần phục vụ.
Từ quan điểm đó, chúng ta bắt đầu
hiểu và đánh giá cao thế giới của mình. Có người vội vã, thô lỗ, kẻ khác thì
lịch sự, người khác nửa thì thiếu quyết đoán hoặc bị phân tâm. Một số người
dường như chỉ có ít tiền đủ cho bữa ăn. Tất cả mọi người xếp hàng chờ đợi – họ
đang đói - muốn mua một cái gì đó để ăn. Là một người phục vụ bán thức ăn
nhanh, chúng ta có thể đón nhận thế giới này một cách đặc biệt, thân thiết.
Chúng ta trở thành một chuyên viên về hành vi của người đang đói.
Khi thực hành “không khoa trương”
theo cách này, chúng ta khám phá sự thi vị trong công việc của mình, và bắt đầu
trở nên vô cùng tò mò về thế giới quanh ta chứ không phải chỉ lo nghĩ về bản
thân.
Chúng ta phát hiện ra rằng phẩm
chất của chúng ta thực sự mang đến cho ta một cái nhìn rộng lớn hơn về thế giới
chứ không phải chỉ một câu chuyện. Dĩ nhiên, thực hành “không khoa trương”
không chỉ giới hạn cho những người làm việc trong các nhà hàng bán thức ăn nhanh.
Có thể chúng ta không có thời
gian để thực sự đi ra đường và bước theo lối đi của người - dù nhiều người làm
việc đó như là một cách thực hành tâm linh của họ. Nhưng chúng ta cũng có thể
tu tập bằng việc chân thành quan tâm đến hoàn cảnh, quan điểm của người khác.
Khi có đủ khiêm tốn để không chỉ
nghĩ về mình mà còn thiết tha quan tâm đến người khác, chúng ta sẽ phát triển
được tâm trí uyển chuyển mạnh mẽ để không những có thể cho ta biết thế giới vận
hành như thế nào mà còn khích lệ lòng tin và sự tôn trọng lẫn nhau.
Khi thực hành “không khoa
trương”, chúng ta biết cách làm thế nào để thực sự chịu trách nhiệm. Hiểu biết
tâm lý của những người như thư ký, các nhà hóa học, các tu sĩ, cảnh sát,
v.v..., khiến chúng ta càng ý thức hơn về việc người khác trông cậy vào chúng
ta như thế nào, dù để phục vụ thức ăn nhanh cho tốt hoặc điều hành một ngân
hàng giúp xóa đói giảm nghèo.
Khi thực hành “không khoa trương”, chúng ta
khám phá ra rằng để được như chúng ta là, ở nơi chúng ta có mặt, trong công
việc, chỉ cần là ta biết tôn trọng người khác và thực hiện công việc của mình
với tất cả khả năng.
Theo Thư
viện Hoa Sen
