Cảm xúc này kỳ cục đến độ không một ai có đầu óc lành mạnh muốn công nhận mình cảm thấy như thế. Ngay khi sống tỉnh rượu, nhiều chúng tôi vẫn còn khéo léo giấu chính mình việc mình còn vướng víu trong tấm lưới than thân. Chúng tôi không thích chút nào khi bị nói rằng nó biểu hiện và chúng tôi sắc bén khi tranh cải rằng mình đang có cảm xúc khác – không phải cái chủ nghĩa than thân đáng ghét này. Hoặc là ngay lập tức, chúng tôi có thể tìm ra hàng chục lý do hoàn toàn hợp lý để cảm thấy hối tiếc cho mình.
Theo đuổi chúng tôi lâu dài sau khi đã cai rượu là cảm xúc dễ chịu quen thuộc của sự đau khổ. Than thân là một vũng lầy khó thoát. Chìm trong nó chẳng cần cố gắng gì nhiều hơn là hy vọng, hoặc là tin tưởng, hoặc chỉ là di chuyển thông thường.
Người nghiện rượu không phải là độc nhất trong chuyện này. Mọi người khi nhớ lại nỗi đau đớn hoặc bệnh tật lúc thiếu thời có lẽ cũng nhớ lại sự an ủi khi khóc lóc cho nỗi khổ chúng ta cảm thấy và sự thỏa mãn phi lý khi từ chối tất cả mọi sự an ủi. Gần như tất cả mọi con người, có lúc nào đó thông cảm sâu sắc với câu thét có vẻ trẻ con “Hãy để tôi một mình!”
Một hình thức than thân ở một số trong chúng tôi khi khởi sự sống tỉnh rượu là: “Khổ thân tôi! Tại sao tôi không thể uống rượu như mọi người khác?” (Mọi người?) “Tại sao điều này lại xảy ra cho tôi? Tại sao tôi phải là người nghiện rượu? Tại sao lại là tôi?
Nhưng gần như đối với tất cả, suy nghĩ như vậy là một vé mời đặc biệt để vào quán rượu. Than khóc về câu hỏi không thể trả lời này cũng giống như than khóc tại sao mình lại sinh ra vào thời đại này mà không phải vào thời đại khác, hoặc là trên hành tinh này mà không phải trên một thiên hà khác.
Dĩ nhiên không phải chỉ một mình “tôi”, chúng tôi khám phá ra điều này khi bắt đầu gặp gỡ những người nghiện rượu đã khỏi bệnh từ trên khắp thế giới.
Sau này, chúng tôi biết mình đã bắt đầu yên bình với câu hỏi này. Khi chúng tôi thật sự khỏi bệnh một cách vui thú, chúng tôi có lẽ hoặc là đã tìm ra câu trả lời hoặc đơn giản là mất hứng thú khi tìm kiếm nó. Bạn sẽ biết điều này khi nó xảy đến với bạn. Nhiều người trong chúng tôi tin rằng mình đã hình dung ra những lý do có thể có của bệnh nghiện rượu của mình. Nhưng dù không có, vẫn có một nhu cầu quan trọng hơn nhiều để chấp nhận việc mình không thể uống rượu và để có hành động về nó. Ngồi trong ao nước mắt của chính mình không phải là một hành động hữu hiệu cho lắm.
Một số người biểu lộ nhiệt tình thật sự trong việc sát muối vào vết thương của chính mình. Sự thành thạo tột cùng trong trò chơi vô bổ này thường sống sót từ những ngày nhậu nhẹt của chúng tôi.
Một số chúng tôi cũng có thể trình bày một bản năng kỳ lạ để khuếch đại một bực mình nhỏ thành một nỗi buồn của cả vũ trụ. Khi nhận một hóa đơn tiền điện thoại quá lớn – chỉ một hóa đơn – chúng tôi than thở rằng mình liên tục mang nợ và tuyên bố rằng sẽ không bao giờ, không bao giờ chấm dứt được. Khi đánh rơi một dĩa thịt nướng, chúng tôi nói rằng nó chứng tỏ mình chưa bao giờ từng và không bao giờ sẽ làm được một việc gì đúng. Khi một chiếc xe mới đến, chúng tôi nói với ai đó “Nếu tôi may mắn, nó sẽ là…”
Nếu bạn hoàn tất tuyên bố này một cách chanh chua, bạn thuộc câu lạc bộ chúng tôi.
Nó như là chúng tôi mang sau lưng một ba lô lớn chứa đầy những hồi ức buồn, như là những tổn thương và những chối bỏ thời niên thiếu. Hai mươi, thậm chí bốn mươi năm sau, có lúc xuất hiện một chướng ngại nhỏ chỉ hơi giống một thứ cũ trong túi. Đó là một nhắc nhỡ để ngồi xuống, hạ ba lô khỏi vai và lôi ra, chăm chút thương yêu từng món một, mọi nỗi đau và mọi thất bại cũ trong quá khứ. Với tất cả hồi ức cảm xúc, chúng tôi sống lại từng lúc một cách sinh động, đỏ mặt vì những bối rối lúc thiếu thời, nghiến răng vì những nóng giận cũ, lập lại những lời cải vã cũ, run lên vì sự sợ hãi gần như đã quên mất, hoặc rơi một hai giọt nước mắt cho một chuyện buồn đã lâu trong tình yêu.
Đó là những trường hợp có phần cực độ của sự than thân thiếu chín chắn, nhưng không ngoài sự nhận biết của bất cứ ai đã từng trãi qua, từng thấy hoặc từng muốn bước vào con đường nghiện ngập đau buồn. Cốt lõi của nó là hoàn toàn chỉ nghĩ đến mình. Chúng tôi có thể trở nên quan tâm quá lớn về tôi – tôi – tôi đến đánh mất sự tiếp xúc với hầu như mọi người khác. Không dễ gì chịu đựng với bất cứ ai hành động theo kiểu đó, ngoại trừ đối với một đứa trẻ con bị bệnh. Vậy khi chúng tôi bước vào cái hộp tôi-khốn khổ, chúng tôi cố gắng dấu diếm, nhất là với chính mình. Nhưng đó không phải là cách thoát khỏi nó.
Thay vì vậy, chúng tôi cần lôi cái vị kỷ của mình ra, đứng lui lại và nhìn về chính mình một cách tốt đẹp, chân thành. Khi đã xác định được sự than thân là cái gì, chúng tôi có thể bắt đầu làm cái gì đó cho nó, khác hơn là nhậu nhẹt.
Bạn bè có thể là một hỗ trợ lớn, nếu đủ thân thiết để có thể nói chuyện cởi mở với nhau. Họ có thể nghe ra nốt sai trong bài hát buồn của chúng tôi và nhắc nhỡ chúng tôi. Hoặc là chính chúng tôi có thể nghe ra; chúng tôi bắt đầu nhận ra những cảm xúc đích thực của mình bằng một cách đơn giản là lớn tiếng diễn tả chúng.
Một vũ khí xuất sắc là hài hước. Một số tiếng cười thật bụng lớn nhất trong buổi họp A.A. vỡ ra khi một hội viên mô tả giai đoạn than thân cuối cùng của chính anh chị ấy và chúng tôi, những người nghe, thấy như mình đứng trước tấm gương nhà cười. Chúng tôi đó – những đàn ông những đàn bà trưởng thành rối ren trong miếng tả thấm cảm xúc của trẻ con. Nó có lẽ là một cú sốc, nhưng tiếng cười được chia sẻ lấy đi phần lớn nỗi đau và tác dụng cuối cùng của nó được vui mừng chào đón.
Khi phát hiện mình bắt đầu than thân, chúng tôi cũng có thể chống lại bằng cách lập ngay danh sách. Ứng với mỗi chuyện buồn ở cột mất, chúng tôi tìm một an ủi ghi vào cột được. Sức khỏe có được, những bệnh nào không mắc phải, những bạn mà chúng tôi yêu mến, trời nắng ráo, bữa ăn ngon, tay chân lành lặn, sự tử tế mình cho và mình nhận được, 24 giờ tỉnh rượu, một giờ làm việc tốt, một quyển sách hay để đọc và nhiều mục khác có thể được cộng dồn để cân bằng với cột nợ sinh ra than thân trách phận.
Chúng tôi cũng có thể sử dụng cùng phương pháp này để đối phó với những chuyện buồn ngày nghỉ, không chỉ riêng người nghiện rượu nói đến. Giáng sinh và tết dương lịch, sinh nhật, ngày giỗ mang nhiều người khác đến vũng lầy than thân. Trong A.A., chúng tôi có thể học được cách nhận ra khuynh hướng cũ, chỉ chăm chăm vào chuyện buồn xưa hoặc tiếp tục kể lễ về những người đã mất, những người bây giờ quên mất chúng tôi, những ít ỏi chúng tôi đã tặng so với người giàu. Thay vì vậy, chúng tôi điền vào cột bên kia của quyển sổ để cám ơn mình có sức khỏe, có người thân ở chung quanh, có khả năng yêu thương, bây giờ đang sống tỉnh rượu. Và một lần nữa, cán cân hóa ra nghiêng về phía được.
Nguồn: Alcoholics Anonymous
Trần Thanh Xuân dịch
