Năm cũ vừa đi qua, bước sang năm mới, hãy nhìn lại quãng đường vừa đi qua để có thể tiếp tục một chặng đường dài mới với những ngày tháng đáng sống hơn. Ở nước nào cũng có quá nhiều chuyện để nói. Với một quốc gia như Việt Nam, tình hình Biển Đông chưa bao giờ êm ả, với một xã hội ngày rối rắm hệt như dòng xe cộ chen chúc giữa đại lộ lúc nào tai họa cũng có thể xảy đến thì những gì của năm cũ 2014 càng nhiều chuyện đáng nói hơn.
Có hai việc được người dân đồng tình, đó là việc cứu thoát 12 người thợ bị sập hầm gần như bị chôn sống đã được các “cơ quan chức năng” cứu thoát. Việc thứ hai là truy quét, gom góp các thành phần bất hảo, nghiện ngập, lang thang cướp giật và bọn chăn dắt trẻ ăn xin tại TP Sài Gòn đưa vào cơ sở xã hội . Hy vọng bộ mặt thành phố sẽ sáng sủa hơn. Du khách sẽ không còn hoảng hồn “một đi không trở lại”.
Nhưng những chuyện đáng nói nhất lại là thứ chuyện cũ như trái đất, thậm chí cứ nói đến là người ta kêu ầm lên “Biết rồi, khổ lắm nói mãi” như cụ cố Hồng than vãn trong “Số Đỏ” của nhà văn Vũ Trọng Phụng. Tuy vậy, có chán cũng phải nói, bởi trái đất có quay thì mọi thứ đều thay đổi. Khi thì nó “biến tướng” lẫn lộn trắng đen, khi thì nó bất ngờ xuất hiện như vụ giàn giáo đường sắt Cát Linh - Hà Đông bỗng dưng đổ cái ào xuống đầu xe taxi khiến bốn người chết hụt. Chuyện từ trên trời rơi xuống nhưng tất cả lại do chính con người làm ra. Đó là những thứ được kể là tai nạn và người ta thích đổ cho tại đất yếu, tại trời cao chứ không phải tại lương tâm con người tha hóa, chỉ nghĩ đến vơ vét, không biết đến tính mạng của người dân.
Thôi thì hãy cho đó là tai nạn. Nhưng còn những thứ không thể đổ cho ai được, không phải do “địch phá hoại” mà là do chính các quan phá hoại, làm quan càng lớn sự phá hoại càng cao. Đó chính là “kẻ nội thù” nguy hiểm nhất lâu nay vẫn sống hiên ngang trong lòng đất nước.
Thưa bạn, đó là bệnh tham nhũng. Quả thật tôi không muốn nhắc tới đề tài “mòn mỏi” này nữa nhưng nó có nhiều biến tướng cần phải chỉ rõ mới có chút hy vọng le lói chữa thứ bệnh “ngộ độc mãn tính” này được. Con siêu vi đã đã đến độ lờn thuốc, kháng thuốc, phải có thuốc đặc trị. Thuốc nào đây? Xin thưa ngay đó là thứ thuốc có từ trong tâm, trong đạo đức và lối sống của mỗi người.
Tham nhũng ở Việt Nam trong 3 năm qua có tính chất ổn định
Trong buổi “tọa đàm” cuối năm vào ngày 9 tháng 12 vừa qua Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh cho rằng tham nhũng ở Việt Nam trong 3 năm qua (2012-2014) có tính chất ổn định.
Quả thật người dân khó lòng hiểu nổi “tham nhũng ổn định” có nghĩa là như thế nào. Có lẽ đó là một lối nói văn hoa, dịu dàng quá xá nên nó hơi... bị khó hiểu. “Ổn định”, có thể hiểu là tham nhũng bớt rồi nên lòng dân ổn định cũng như các bác sĩ trả lời sức khỏe của 12 nạn nhân bị sập hầm được cứu thoát nay đã ổn định.
Có lẽ tại tôi dốt nên đọc báo mãi mới hiểu ra là ngài Tổng thanh tra muốn nói “ba năm nay tham nhũng của VN không tiến cũng không lùi, nó cứ đứng im một chỗ”. Tức là theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) vừa công bố Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng 2014 (CPI 2014) cho thấy điểm số CPI của Việt Nam trong 3 năm liên tiếp (2012-2014) không thay đổi, tham nhũng trong khu vực công vẫn là một vấn đề nghiêm trọng của quốc gia. Nói rõ ra là “vấn đề nghiêm trọng của quốc gia” vẫn đứng sững (như thế gọi là ổn định đấy các cụ ạ). Tôi dốt thật, có thế mà cũng không biết.
Có biến chuyển rõ rệt
Nhưng chiều 29-12, Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng họp phiên thứ 6 dưới sự chủ trì của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, trưởng ban chỉ đạo. Thay mặt ban chỉ đạo, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Lê Hồng Anh, phó trưởng ban chỉ đạo, trình bày báo cáo tình hình, kết quả công tác phòng chống tham nhũng năm 2014 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2015 của Ban chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng có những biến chuyển mới và trong 137.984 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện 33 vụ tham nhũng, 52 đối tượng có hành vi liên quan đến tham nhũng. Tình trạng các bị cáo phạm tội tham nhũng được tòa án áp dụng hình phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, cho hưởng án treo trong năm 2014 giảm đáng kể so với năm 2013 và các năm trước (chỉ còn 21.3% so với 31.2% năm 2013). Và ban chỉ đạo có biện pháp chống tham nhũng vặt, chỉ đạo các tỉnh tích cực xem xét các vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, chuyển sang cơ quan điều tra, thực hiện tốt hơn nữa cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành.
Như thế là có biến chuyển chứ không phải nó “ổn định”. Những biến chuyển đó có kiểu mới, cũng có kiểu cũ. Như kiểu “hối lộ tình dục” lần đầu tiên xuất hiện, tuy chưa tóm được vụ nào song đã được công nhận có hiện tượng này. Hoặc có đề nghị thêm vào luật tội tham nhũng nhà cửa đất đai.
Có kiểu cũ biến tướng khá nhiều, có thể kể tạm vài kiểu sau đây (theo VietnamNet ngày 27-12-2014).
Biến tướng như thế nào
Nếu như trước đây, nói tới tham nhũng, tới chuyện ăn tiền, ăn hối lộ, người ta thường tập trung vào lĩnh vực kinh tế. Giờ đây, tham nhũng ở bất kể ngành nào. Nếu trước đây tham nhũng thường chỉ tập trung các dự án trong nước, giờ nó tiếp tục có … quan hệ quốc tế.
Nếu trước đây tham nhũng chỉ thuần túy chuyện tiền bạc, giờ đây, tham nhũng có gương mặt tô son trát phấn với khái niệm “hối lộ tình dục”.
Nếu trước đây tham nhũng có gương mặt của những kẻ dính líu nhiều tới kinh tế, bạc tiền, giờ đây nó xuất đầu lộ diện với gương mặt đầy đặc quyền- đặc lợi, có quyền sinh quyền sát.
Nếu trước đây tham nhũng khiến con người ta nghĩ tới lượng tiền bạc, giờ đây diện mạo tham nhũng khủng và công khai hơn nhiều- đó là đất đai nhà cửa, biệt thự, trang trại...
Nếu trước đây, tham nhũng có thể chỉ là cá nhân, giờ đây, tham nhũng mang tinh thần … tập thể, gọi một cách mỹ miều là “lợi ích nhóm”.
Nếu trước đây, tham nhũng thường tham ở những lĩnh vực lớn, giờ đây tham nhũng có thêm một tính cách bé mọn gọi là “tham nhũng vặt”.
Và cho dù với rất nhiều giải pháp, từ vật chất - kê khai tài sản, tới tinh thần- học tập đạo đức liêm khiết; phê và tự phê, tới những giải pháp mạnh- các đoàn kiểm tra, thanh tra liên tiếp các bộ, ngành, các lĩnh vực, tham nhũng vẫn dửng dưng … ngự trị, được tạc khắc trong lòng những kẻ tham.
Tại cuộc tiếp xúc các cử tri Quận 04, TP Sài Gòn, người đứng đầu đất nước đã phải chua xót và lo ngại: Tham nhũng, về kinh tế thì gây thiệt hại, về chính trị thì làm dân mất lòng tin. Tham nhũng đến nỗi buộc người dân phải thốt ra những lời đau lòng! (NLĐ, ngày 02/12). Còn Bí thư Thành ủy TP Sài Gòn - đã phải gọi thẳng bản chất và hậu quả tàn khốc của tham nhũng là tội ác.
Người đứng đầu đất nước đã “chạm” đến được cái hậu quả tàn khốc nhất mà loại “giặc nội xâm” này để lại, chính là sự mất niềm tin của người dân.
Bạo bệnh tham nhũng trầm trọng đến mức phá hủy cả niềm tin người dân, phá hủy cả nhân cách, phẩm chất của không ít quan chức có chức quyền, phá hủy cả môi trường xã hội cần phát triển lành mạnh.
Chỉ có 1 phần triệu vị kê khai tài sản không trung thực
Con số mà đại diện Thanh tra chính phủ (TTCP) nêu ra trong báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng năm 2014 tại phiên họp toàn thể lần thứ 14 của UB Tư pháp sáng ngày 15/9 rằng: Trong số gần 01 triệu trường hợp (chính xác là hơn 944. 425 người) đã kê khai tài sản thu nhập, chỉ có 05 người thuộc diện kê khai phải xác minh, và chỉ duy nhất... 01 người bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo do kê khai không trung thực. Tính theo con số phần trăm, số không trung thực chỉ có 1/1,000,000.
Điều này lại rất trái ngược với nhận định của Phó Tổng TTCP Trần Đức Lượng: Tham nhũng vẫn diễn ra phức tạp, ngày càng tinh vi, khó phát hiện do các đối tượng tham nhũng thường có chức vụ, có trình độ hiểu biết pháp luật, quan hệ rộng, liên kết với nhau thành các nhóm lợi ích (VnExpress, ngày 16/9). Mặt khác, khi bị phát hiện thì trong thực tế, chỉ có 10% tài sản tham nhũng được thu hồi, 90% đã... kịp “di tản”. Đó là nhận xét của đại diện một ngành nội chính.
Bạn đọc nghĩ gì về con số này? Kê khai tài sản bây giờ trở nên quá khó khăn rồi. Cần phải có biện pháp chặt chẽ hơn kể cả từ luật pháp đến việc kiểm tra giám sát. Làm sao kiểm soát được những của cải hối lộ ấy đã chuyển cho ai và chuyển đi đâu. Nhà nước hay đúng hơn nhân dân đành mất trắng.
Nếu cứ kê khai tài sản theo quy định hiện nay xét cho cùng, chỉ mang ý nghĩa kê khai có tính “giấy tờ”, không có ý nghĩa của sự bạch hóa nguồn gốc. Đặt sự kê khai trong bối cảnh này, thì sự kê khai đó liệu có giá trị trung thực? Hay rút cục, cũng chỉ là “bệnh hình thức”. Cần phải có biện pháp mới.
Đó là đôi điều rất quan trọng về những căn bệnh trầm kha của năm cũ. Muốn có thuốc đặc trị chữa thứ bệnh từ trong nội tâm con người cần phải được giáo dục ngay từ thuở ấu thơ, đó là giáo dục học đường. Ở nước nào cũng vậy, giáo dục làm nên bộ mặt xã hội hiện tại và tương lai. Giáo dục thế nào thì con người của đất nước đó như thế. Sự tiến bộ hay sa đọa của xã hội cũng bắt nguồn từ giáo dục. Hãy nhìn qua vài căn bệnh của giáo dục tại VN.
Bạo lực học đường và những vụ tự tử vì tình
Cuộc khảo sát trên 496 học sinh (HS) tại tám trường THCS và THPT ở TP Quy Nhơn (Bình Định) do ThS Đinh Anh Tuấn (ĐH Quy Nhơn) thực hiện gần đây cho biết có 66.3% HS từng bị bạn học nói xấu, đe dọa; 2.2% HS bị bạn dùng hung khí tấn công. Khi chứng kiến bạo lực học đường (BLHĐ), 53.5% HS tỏ ra bàng quan (30,9% HS chọn cách bỏ đi nơi khác, 22.6% HS đứng xem); chỉ 17.8% HS can thiệp nhưng ở mức độ vừa phải. Những số liệu trên được đưa ra tại hội thảo “Thực trạng và giải pháp ngăn chặn BLHĐ trong trường phổ thông” do Viện Nghiên cứu Giáo dục của ĐH Sư phạm TP. Sài Gòn tổ chức sáng 24-12-2014. Trong khi đó Bộ Giáo Dục VN vẫn đứng ngoài cuộc tưởng như chẳng có trách nhiệm gì, vậy thì cũng như 53.5% học sinh “mackeno” với bạo lực học đường thôi. Đã từng có rất nhiều clip, video tung lên mạng với những hình ảnh vô cùng bất nhẫn, khi chứng kiến các bạn trai hay bạn gái xông vào nhau đấm đá túi bụi, chửi bới thóa mạ tục tĩu nhiều em đã hô hào, cổ vũ, quay phim, chụp ảnh như đang xem một thú vui trên hè phố.
Một số vụ bạo lực học đường gần đây
- Ngày 9-11, một clip nữ sinh đánh nhau được tung lên mạng YouTube gây phẫn nộ trong dư luận. Do ghen tuông, một nữ sinh đã dùng gậy phang vào đầu bạn nữ kia kèm theo những cú đấm đá, giật tóc. Trong clip, rất đông HS đứng theo dõi, chụp ảnh mà không có sự can ngăn nào. Được biết hai nữ sinh này đang học lớp 11 tại Trường Trung học phổ thông (THPT) Bất Bạt (Hà Nội). Nhà trường đã xác minh, yêu cầu hai HS này viết kiểm điểm.
- Sáng 3-11, tại Trường Trung học cơ sở (THCS) Võ Thị Sáu (huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk), em LHĐ và em PCB (HS lớp 9D) xảy ra mâu thuẫn, xô xát. B. rút dao giấu trong cặp đâm Đ. một nhát vào cổ. Khi Đ. bỏ chạy, B. đuổi theo đâm thêm một nhát vào lưng. Đ. được nhà trường đưa đi cấp cứu nhưng đã tử vong.
- Cuối tháng 10-2014, tại Trường THCS Minh Khai (phường Trường Thi, TP Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa), trong giờ giải lao, hai học sinh lớp 8 là LAT và TQA (cùng 13 tuổi) xảy ra mâu thuẫn. LAT rút dao thủ trong người đâm bạn trọng thương.
- Ngày 1-4-2014, trên mạng xã hội xuất hiện đoạn clip cảnh một nữ sinh bị nhóm bạn nữ đánh hội đồng dã man và lột nội y ngay giữa phố. Những nữ sinh này vẫn còn đang khoác trên mình bộ đồng phục. Vụ việc sau đó được xác minh đây là các nữ sinh Trường THPT Bãi Cháy (Quảng Ninh). Nguyên nhân của sự việc trên chỉ vì trêu chọc nhau.
- Chỉ vì nghi ngờ bạn giựt người yêu, ngày 22-12 vừa qua nữ sinh B. đã cùng 4 cô bạn lớp 12, Trường THPT Phan Đình Phùng và Trường THPT Thành Sen - Hà Tĩnh lên “kế hoạch” đánh ghen để “dằn mặt” “tình địch” trong khách sạn. Sự việc kéo dài khoảng 2 giờ đồng hồ. Chỉ tới khi thấy T. không còn sức kháng cự, máu ra nhiều, nhóm nữ sinh mới dừng tay. Nữ sinh T. đã phải vào bệnh viện trong tình trạng đa chấn thương.
Chỉ cần nhìn qua những vụ “uýnh lộn” này, bạn đã thấy nạn bạo lực ở các trường học tại VN như thế nào rồi.
Giáo dục đạo đức bị bỏ ngỏ
Bà Lê Thị Thảo (Trưởng phòng Công tác HSSV của Sở GD&ĐT tỉnh Đắk Lắk) bày tỏ sự đau lòng khi dẫn chứng hai vụ bạo lực trong HS dẫn đến hai em tử vong xảy ra trên địa bàn tỉnh thời gian qua. Đáng chú ý có một HS mới học lớp 6 tử vong khi đánh nhau với một HS lớp 5. Việc trẻ hóa và mức độ nguy hiểm của tình trạng bạo lực khiến ngành giáo dục tỉnh này không khỏi bất bình khi chưa có giải pháp cụ thể.
Cũng theo bà Thảo, phía Bộ Giáo dục Đào tạo (GD&ĐT) cũng chưa thật sự coi trọng giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh sinh viên (HSSV). Bộ liên tục tổ chức rất nhiều hội nghị, hội thảo nhưng đều bàn về chuyên môn như thi cử, phương pháp giảng dạy... còn giáo dục đạo đức lại bỏ ngỏ.
Cùng chung nhận định này, ông Phạm Hữu Khương (Chánh Thanh tra Sở GD&ĐT tỉnh Ninh Thuận) cũng cho rằng hành vi bạo lực của HS ngoài nhà trường ngày càng nhiều là hệ quả từ giáo dục mà ra. Dường như giáo dục đạo đức trong trường đang bị hỏng ở đâu đó, nội dung ít, thời lượng hạn hẹp. “Cái mà HS phải đạt được khi còn ngồi trên ghế nhà trường không phải là văn hóa mà là đạo đức làm người nên phải đầu tư dạy người hơn”.
Giáo dục đạo đức cho HS-SV là vấn đề xã hội rất quan tâm. Bởi theo ý kiến của nhiều người, đạo đức HS-SV hiện đã và đang xuống cấp với mức độ đáng báo động.
Thế nên từ Hội thảo về chủ đề “Giáo dục đạo đức cho HS-SV”, chúng ta nên quyết liệt thay đổi cách dạy và đánh giá những môn học liên quan đến đạo đức. Bởi, như Einstein: “Giáo dục nhồi nhét tất yếu sẽ dẫn tới sự nông cạn và thiếu văn hóa”.
Liên tục tự tử vì tình
Hai tháng qua có hơn chục vụ tự tử vì tình của các bạn trẻ. Nhiều thanh niên tìm tới cái chết mặc cho người yêu đứng trước mặt hết lời van xin. Chỉ trong 20 ngày - 3 vụ tự tử trước mặt người yêu.
“Nhảy cầu tự tử”, “tự tử trước mặt người yêu”… là cụm từ không còn lạ trong thời gian gần đây. Như hôm 10/11 vừa qua, sau cuộc nói chuyện ngắn với bạn gái trên cầu Sài Gòn 2 (TP. Sài Gòn), nam sinh viên bất ngờ trèo qua lan can rồi nhảy xuống sông tự tử. Nạn nhân được xác định là là một thanh niên 23 tuổi (quê Quảng Nam), sinh viên năm 3 một trường ĐH ở TP. Sài Gòn.
Cũng chưa đầy nửa tháng sau, 26/11, sau khi nói chuyện với bạn gái trên cầu Hóa An (TP. Biên Hòa, Đồng Nai), nam sinh 17 tuổi đã leo lên lan can nhảy xuống sông Đồng Nai. Cô gái hô hoán nhờ người giúp đỡ nhưng người thanh niên đã bị nước cuốn trôi.
Hơn một tuần sau, ngày 4/12, tại cầu Đồng Nai (TP. Biên Hòa) đôi nam nữ dừng xe trên cầu nói chuyện. Một lúc sau, cô gái bất ngờ nhảy xuống sông. Nam thanh niên nhảy theo cứu, đồng thời hô hoán mọi người biết nhưng bất thành.
Chuyện khác, cô gái 18 tuổi khóc xin người yêu đừng nhảy cầu. Mặc dù người yêu khóc lóc van xin thảm thiết nhưng Tuấn vẫn leo lên thành cầu rồi gieo mình xuống dòng nước xiết. Suốt đêm, cô gái đứng trên cầu gào khóc, gọi tên người yêu.
Không chỉ tự tử trước mặt người yêu, trong tháng 11 và 12 vừa qua, còn có nhiều vụ “Nữ sinh viên tự tử cùng người yêu trong khách sạn” tại Thái Nguyên, “Đôi tình nhân trẻ uống thuốc độc tự tử vì mối tình tay ba” tại Cần Thơ, hoặc “Thiếu nữ nhảy cầu vì mâu thuẫn với bạn trai” (TP. Sài Gòn)… khiến nhiều người đau xót.
Gần đây nhất, đôi bạn trẻ mới học lớp 10 ở Nghệ An đã cùng nhau thắt cổ tự tử khiến gia đình, địa phương bàng hoàng. Bị ngăn cấm tình cảm, hai học sinh ôm nhau thắt cổ tự tử. Sáng sớm gia đình và người thân đi tìm thì phát hiện Tuấn và Trang ôm nhau chết bằng tư thế thắt cổ tại ngôi nhà hoang trong rừng.
Bước sang năm 2015 còn ổn định không?
Những hình ảnh trên đây quả là một hồi chuông báo nguy cho toàn thể cộng đồng. Hậu quả của việc bỏ quên đạo đức trong việc giảng dạy, chỉ biết nhồi sọ, ăn gian nói dối trong cuộc sống hai mặt diễn ra hàng ngày trước mặt các em, đã hình thành một xã hội đi ngược lại với truyền thống luân lý, con người trở nên ích kỷ. Bên cạnh đó đời sống của một số “đại gia, tiểu thư công tử” xài sang đã gợi lòng thèm muốn và phân chia thứ hạng giàu nghèo “nhất bên trọng nhất bên khinh” – người giàu được ưu đãi kính trọng, người nghèo bị chèn ép, coi thường – khiến ngay từ khi còn nhỏ đã nhiễm máu tham muốn làm giàu bằng mọi cách. Thế thì đừng hỏi tại sao tham nhũng vẫn cứ “ổn định” từ 3 năm nay không có thuốc chữa. Bước sang năm 2015 chẳng biết nó còn “ổn định” không?
Văn Quang
Hầu như cả thế giới ngày này đang
lo sợ sự lây lan của bệnh Ebola. Một thứ bệnh tuy nay chưa có thuốc chữa, nhưng
dù sao nó cũng là thứ bệnh thuộc về thân thể hay thuộc về vật chất, một ngày
nào đó nó sẽ được chữa lành như bao nhiêu thứ bệnh dịch khác con người đã trải
qua. Còn bệnh vô cảm là thứ bệnh trong tâm con người, khó có thuốc nào trị lành
nếu xã hội không thay đổi và chính cái TÂM con người phải tự chữa trị.
Ngày nay, bệnh vô cảm ở Việt Nam
đang có chiều hướng trở thành một căn bệnh xã hội. Bệnh này, không chỉ người
dân mà tầng lớp cán bộ – những người được gọi là “công bộc của dân” và ngay cả
những người được gọi là trí thức cũng mắc phải.
Bệnh vô cảm trong hệ thống công
quyền thể hiện ở sự thờ ơ, ở các chiêu gây khó khăn, cản trở, thấy việc cần phải
làm nhưng không làm hoặc đặt ra những đòi hỏi trái khoáy, cố tình kéo dài để vụ
lợi… khiến người dân, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội khi đến hệ thống công
quyền đều không hài lòng, thậm chí bất bình. Không thiếu những “công bộc” buộc
dân phải đến trình bày lần này lượt khác, tìm cách vòi vĩnh rồi mới giải quyết.
Và còn hàng ngàn những thí dụ khác bất chấp quyền lợi của dân, dù là dân nghèo
mạt rệp, buông mặc những cuộc sống lay lắt đang chờ chết để mưu quyền lợi cho
bản thân và phe nhóm của mình. Nó cũng y chang cái kiểu khi vào bệnh viện cấp
cứu, không có tiền thì cứ việc nằm ngoài hè chờ chết. Dư luận gần đây nóng lên
sự vô cảm, tắc trách của nhân viên y tế dẫn đến cái chết oan uổng của người
dân. Thầy giáo gạ tình với nữ học sinh để đổi lấy điểm. Rồi những vụ oan sai
nghiêm trọng trong ngành tư pháp cho thấy bệnh vô cảm đang diễn ra cả trong
những lãnh vực cứu người, dạy người và bảo vệ công lý.
Như vậy, trên bình diện xã hội,
bệnh vô cảm đã phản ảnh sự suy giảm nền tảng đạo đức và tinh thần của xã hội.
Nó làm cho con người không dám tin vào điều thiện, không dám đứng lên chiến đấu
chống cái xấu và cái ác. Cái thiện và cái tốt sẽ bị cái xấu, cái ác tấn công,
xâm hại; lẽ phải bị phủ nhận, công lý bị đẩy lùi. Và cái đáng lo sợ hơn chính
là người ta coi đó như một chuyện bình thường, bởi quanh mình ai cũng như thế
cả. Người ta có thể thản nhiên đứng nhìn cảnh một kẻ mạnh ăn hiếp kẻ yếu, người
ta coi như không nhìn thấy kẻ gian móc túi trên xe buýt hoặc một vụ cướp giật
trên hè phố, mặc dù việc đó xẩy ra sờ sờ trước mắt. Một vụ tai nạn trên đường
vắng, nạn nhân nằm trên vũng máu, xe gây ra tai nạn đã bỏ chạy mất tăm, còn bao
nhiêu xe khác vẫn vun vút lao qua vì “quá bận”, “quá vội”… Thậm chí, một chiếc
xe chở hàng bị nạn, nhiều người còn xúm lại tranh nhau hôi của. Ghê sợ hơn,
chuyện tài xế xe hơi gây tai nạn còn cố tình quay xe lại cán hoặc chèn cho
người ta chết hẳn để đền một thể, vì họ nghĩ rằng, nếu còn sống mà bị thương
tật, họ phải nuôi dưỡng, tổn phí gấp nhiều lần, vậy mà nhiều người vẫn chỉ biết
trơ mắt ra đứng nhìn.
Tại sao người ta không can thiệp?
Bởi người ta sợ liên lụy, mang vạ vào thân. Dần dần hình thành một lối sống
thực dụng trong khá đông người Việt Nam. Người ta vô cảm trước nỗi đau của đồng
loại.
Trong lịch sử, chưa bao giờ dân ta có bệnh vô cảm như ngày nay
Lý giải cho căn nguyên của bệnh
vô cảm, TS. Trịnh Trung Hòa phân tích: “Người
Việt chúng ta từ xưa đến nay luôn có truyền thống tương thân tương ái, lá lành
đùm lá rách, yêu thương, sẻ chia với đồng loại. Trong lịch sử, chưa bao giờ dân
ta có bệnh vô cảm. Thế nhưng, gần đây, giữa nền kinh tế thị trường, lối sống
chạy theo cái “tôi” nên người ta thờ ơ trước nỗi đau đồng loại. Nguyên nhân đầu
tiên là do sự chuyển hóa sang cơ chế thị trường, mạnh được yếu thua, một số
người có tâm lý việc không liên quan đến mình thì mặc kệ”. Nếu là căn bệnh
xã hội thì nguyên nhân tổng hợp bao gồm các yếu tố mang tính xã hội, kinh tế,
văn hóa và chính trị.
Câu “sống chết mặc bay, tiền thầy
bỏ túi” hoặc nói như mấy cậu thanh niên là cứ theo “chủ nghĩa Mắc Kê Nô” đã phổ
biến trong xã hội khi con người vì tư lợi cá nhân. TS. Tô Văn Trường, thành
viên Ban chủ nhiệm chương trình nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Nhà nước của
Bộ Khoa học – Công nghệ, cho rằng: “Ở
nước ta hiện nay, bệnh vô cảm gần như trở thành một căn bệnh xã hội có sức lây
nhiễm cao. Đối tượng mắc bệnh này rất rộng rãi, đủ loại người, bao gồm cả những
người có học, hiểu biết rộng, tôn trọng luật pháp”.
Ông Hòa cho rằng, những hành vi
của căn bệnh vô cảm đang “tác oai tác quái” lên xã hội chúng ta hiện nay. Người
vô cảm thường ngại phiền phức, họ không dám tố giác, ngăn chặn kẻ gây ra tội
ác. Như thế chính họ lại gây ra tội ác một cách vô thức. Từ chuyện hè phố đến
chuyện lớn hơn của những người có trách nhiệm với xã hội. Bệnh vô cảm xảy ra ở
nhiều cấp độ khác nhau. Có một chuyện lớn hơn thuộc về lương tâm và trách nhiệm
đối với lịch sử đang gây ra một luồng sóng dữ dội âm thầm trong lòng những
người Sài Gòn. Người ta đang hỏi đó có phải là một cách làm vô cảm không?
Thưa bạn đọc, tôi đã từng viết về
Thương xá Tax cùng với nỗi thương tiếc thăm thẳm trong bài “60 năm Sài Gòn
trong tôi” cách đây gần hai tháng vào ngày 29 tháng 8 năm 2014, nhưng hầu như
đó là tâm sự của riêng tôi, chưa phải là của hầu hết những người dân Sài Gòn.
Đến nay, sau khi Thương xá Tax đã đóng cửa im lìm, dư luận lại đang bùng dậy
với những tiếc thương, những băn khoăn và những đề nghị từ trong tâm huyết của
những người đã từng sống, đang sống ở thành phố này.
Đúng 14 giờ ngày 25/9/2014, loa
thông báo của ban quản lý vang lên: “Thương xá Tax ngừng hoạt động”. Những giọt
nước mắt đã rơi trên mặt những người yêu quý thương xá này. Những tiểu thương
đã từng gắn bó với Thương xá Tax ngồi ngẩn ngơ, lưu luyến với nơi làm ăn sinh
sống qua nhiều đời.
Không những thế, đến ngay cả
người nước ngoài cũng đã có những đề nghị với chính quyền thành phố về việc bảo
tồn di tích lích sử này.
Quả thật tôi cảm thấy rất xấu hổ
với các vị người nước ngoài đã thiết tha quan tâm đến di tích lịch sử trên ngay
mảnh đất quê hương của tôi. Và đã có nhiều lời chỉ trích khá nặng nề của người
dân trong nước về cái thứ bệnh vô cảm của những người có trách nhiệm.
Phải chăng đó là bệnh vô cảm đang
tàn phá tâm hồn văn hóa dân tộc?
Bạn Hoàng Xuân đã viết trên tờ
VietNam Exprerss: “Vào những ngày cuối cùng trước khi Tax đóng cửa, nhiều người
dân Sài Gòn, ăn mặc giản dị, dắt cả gia đình ngồi cùng nhau trên những chiếc
ghế băng nhỏ cũ kỹ bằng gỗ đặt sát lan can phần thông tầng, lặng ngắm Tax như
không thể no mắt. Những người khác thi nhau chụp ảnh với con gà đồng hay từng
góc một của chiếc cầu thang. Rất nhiều người khi biết Tax sẽ bị đập toàn bộ đã
thảng thốt hỏi cách mua lại những chi tiết nói trên, mà theo họ, đã cất giữ một
phần hồn Sài Gòn và cả một phần đời trong họ”.
Vâng, Tax đã có mặt ở Sài Gòn này
hơn 100 năm.
Phải chăng đó là một thứ bệnh vô
cảm đang tàn phá tâm hồn và văn hóa đất nước. Những người nước ngoài sợ rằng nó
sẽ tàn phá một phần văn hóa của nhân loại. Bạn thấy gì khi đọc văn thư này của
Tổng lãnh sự quán Phần Lan?
Đại diện Tổng lãnh sự quán Phần
Lan tại Sài Gòn vừa gởi một lá thư cho UBND TP Sài Gòn và Bộ Văn hóa, Thể thao
và Du lịch Việt Nam đề nghị một số giải pháp nhằm giúp bảo tồn một phần Thương
xá Tax bị phá dỡ để xây dựng thành một trung tâm thương mại cao 40 tầng.
Nội dung lá thư cho thấy giải
pháp được đề nghị trước tiên là giữ nguyên trạng “phần sảnh lobby chính, cùng
sàn lót gạch mosaic và cầu thang chính của Thương xá Tax” để sau này sẽ được
“tích hợp vào phần thiết kế của tòa nhà mới sẽ được xây dựng thay thế”.
Còn nếu giải pháp trên không được
thực hiện thì lá thư đề nghị “sẽ có một giải pháp khác để tháo dỡ, di chuyển và
giữ lại các phần thiết kế (sàn khảm mosaic, lan can, tay vịn và các đầu cầu thang
chạm trổ) của cầu thang và lobby sảnh chính”.
Đại diện Tổng lãnh sự quán Phần
Lan hứa hẹn có thể đứng ra tự thu xếp nhân công và chi phí để thực hiện giải
pháp thứ hai. Sau này các bộ phận được tháo dỡ sẽ được “tích hợp vào các công
trình bảo tàng và tôn tạo khác một cách có hệ thống và chuyên nghiệp thay vì
chỉ đập bỏ, chia nhỏ hay phân tán cho mỗi nơi một mẩu”, lá thư viết.
Để thực hiện được việc tháo dỡ,
lá thư đề nghị các cơ quan có thẩm quyền chấp thuận và cho họ thời gian, dự trù
trong vòng 15-20 ngày để thực hiện.
Công trình Thương xá Tax được xây
dựng xong lần đầu tiên vào năm 1924 sau đó được sửa đổi nhiều lần. Tuy nhiên
theo bức thư thì phần kiến trúc bên trong của tòa nhà là sảnh chính, nền sảnh
chính lót gạch mosaic và cầu thang sảnh chính vẫn là những khoản mục được giữ
nguyên bản từ năm 1924.
Trước đó, trả lời phỏng vấn của
báo chí, ông Đoàn Hoài Minh, Giám đốc dự án của Tổng công ty Thương mại Sài Gòn
(Satra), chủ đầu tư dự án Thương xá Tax, mới cho biết trong thiết kế của tòa
nhà mới, các chi tiết kiến trúc gắn liền với lịch sử tòa nhà sẽ được xem xét
lưu giữ một phần. Tuy nhiên chưa thể xác định chi tiết cụ thể do công trình vẫn
đang trong giai đoạn thiết kế.
Một số nhà ngoại giao nước ngoài
còn tha thiết đến di sản văn hóa của Thương xá Tax như thế mà những người trong
cuộc vẫn bình chân như vại đến nay cũng chưa có câu trả lời dứt khoát thì có
đáng buồn cho số phận người Việt Nam không?
Nhưng những con người Sài Gòn vẫn
không lùi bước. Họ vẫn cùng nhau ra sức ngăn chặn sự tàn phá di tích lịch sử
này.
Với mong muốn bảo tồn những di
sản trong Thương xá Tax, hơn 300 người gồm kiến trúc sư, nhà nghiên cứu các
lĩnh vực, sinh viên… đã cùng ký vào bản “kiến nghị” để Tổng lãnh sự danh dự
Phần Lan gởi kèm bản “kiến nghị” bảo tồn Thương xá Tax đến UBND TP Sài Gòn.
Bản đề nghị thể hiện nguyện vọng
của người dân thành phố cũng như những người bạn nước ngoài.
Tối 6-10, trao đổi với Thời báo
Kinh tế Sài Gòn Online, ông Trần Hữu Khoa, kiến trúc sư tại Sài Gòn, đại diện
cho nhóm những nhà nghiên cứu, kiến trúc sư, cho biết, khi biết được thông tin
về việc di dời các nhà kinh doanh để tháo dỡ Thương xá Tax, các thành viên
trong nhóm bắt đầu lên tiếng với tư cách là những người có chuyên môn đánh giá
giá trị thật sự của Thương xá Tax bằng các bài viết được đăng trên trang cá
nhân và một số báo.
Tuy nhiên, theo ông Khoa, tiếng
nói này mặc dù nhận được nhiều sự ủng hộ nhưng không đủ mạnh để có thể đề nghị
lên thành phố, ông Khoa cho biết: “Chúng tôi nhận ra rằng việc giữ lại Thương
xá Tax và ngăn cản xây dựng cao ốc tại đây là điều quá tầm với, nên đã chuyển
sang hướng kêu gọi bảo tồn những di sản văn hóa còn tồn tại trong Thương xá
Tax, tránh bị thất lạc hư hỏng như đối với nhà hát Trưng Vương Đà Nẵng khi xây
mới cải tạo.”
Ông Khoa cũng cho biết, điều may
mắn là nhóm của ông nhận được sự ủng hộ của cục Di sản bộ Văn hóa Thể Thao và
một số vị có chuyên môn trong ngành khảo cổ, nghiên cứu lịch sử của Việt Nam,
cũng như trên thế giới.
Ông Khoa cho biết, tính cho đến
khoảng 24 giờ ngày 6-10, sau 3 tiếng số người ủng hộ đã lên tới hơn 300 người.
Trong đó, có những tên tuổi như TS. Nguyễn Thị Hậu, Phó Tổng Thư ký Hội Khoa
học Lịch sử Việt Nam, TS. Lâm Thị Mỹ Dung, Chủ nhiệm Bộ môn Khảo cổ học, Giám
đốc Bảo tàng Nhân Học, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG Hà Nội, Tim Doling, nhà
nghiên cứu lịch sử Sài Gòn, quốc tịch Anh…
Ông Phan Khắc Huy, Giám Đốc Công
ty Cội Việt, cho biết, việc bảo tồn di sản trong Thương xá Tax là cần thiết vì
nơi đây là một phần của Sài Gòn, là một vật chứng, một dấu gạch nối giữa quá
khứ đến hiện tại và cho cả tương lai.
Cách đây khoảng chín năm, Tòa án
TP Sài Gòn, một công trình hết sức đẹp đẽ do kiến trúc sư người Pháp Bourard
Foulhoux thiết kế và xây dựng từ 1881 đến năm 1885, cũng đã được phía chính phủ
Pháp đặt vấn đề giúp đỡ bảo tồn. Vài vị kiến trúc sư tham gia dự án bảo tồn kể
rằng trong suốt mấy tháng lang thang từ tầng hầm lên tầng mái của kiến trúc đẹp
tuyệt vời này, họ phát giác có quá nhiều chi tiết đã bị đập bỏ hoặc sửa chữa vô
cùng tùy tiện. Các bức tượng Nữ thần công lý đặt trước các phòng xử án cũng đã
bị lấy mất hoặc không còn nguyên bản. Để trùng tu lại cần có bản thiết kế gốc,
nhưng tại Việt Nam các tài liệu liên quan hầu hết bị thất lạc nhiều năm qua
chiến tranh. Nhóm trùng tu phải liên lạc với phía Pháp và được giúp đỡ rất
nhiệt tình, thậm chí ngay cả khi nó quá khó khăn và vượt quá khả năng của mình
thì họ vẫn cố gắng tìm từng đầu mối nhỏ nhất để gửi sang Việt Nam, họ tận tụy
giúp chúng ta giữ gìn các công trình tuyệt đẹp này.
Sự hờ hững của người có trách
nhiệm trực tiếp trong việc giữ gìn những công trình kiến trúc vừa đẹp đẽ, vừa
là những cột mốc của lịch sử Sài Gòn, gắn chặt với tình cảm của người yêu Sài
Gòn thật trái ngược một cách đáng trách với lòng tha thiết của những người
khách nước ngoài đang làm công việc ngoại giao kia”.
Nếu bạn nhìn thấy những di tích
cũ như cái cổng làng xưa được giữ nguyên vẹn cho đến ngày nay, bạn sẽ vô cùng
thích thú và cảm ơn ông cha ta đã biết cách giữ gìn gia sản đồ sộ cho con cháu.
Cổng làng vẫn lưu giữ những nét chất phác, đôn hậu của một làng quê. Bên cạnh
cuộc sống xô bồ và vội vã, sau những chiếc cổng làng rêu phong là một cuộc sống
giản dị thắm tình làng nghĩa xóm. Và cũng rất hữu tình như nhà thơ Bàng Bá Lân
đã diễn tả:
Sáng hồng lơ lửng mây son,
Mặt trời thức giấc, véo von chim chào.
Cổng làng rộng mở ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.
Tưởng không còn gì đẹp hơn bức
tranh quê Việt Nam đó. Các vị khách nước ngoài khi đến Sài Gòn họ sẽ không buồn
nhìn đến tòa nhà 40 tầng sẽ được xây dựng dù nó có “hoành tráng” đến đâu bởi họ
đã từng đặt chân lên những tòa nhà 80 tầng tráng lệ rồi. Họ sẽ đi tìm những di
tích mà không nơi nào có ngoại trừ đất nước mà họ ghé thăm.
Nhưng những tiếng kêu than này
của những người Sài Gòn có còn kịp không, xin hãy dừng tay lại để nghe nguyện
vọng tha thiết của người dân. Đừng để cái bệnh vô cảm tàn phá thêm nữa.
Rất nhiếu bạn đọc đã chia sẻ trên
khắp các trang báo. Tôi chỉ trích dẫn 3 ý kiến nhỏ:
– Bạn camduong viết: Thế mới biết
tại sao học sinh nước ta không muốn học lịch sử, vì người lớn chúng ta đã và
đang phá bỏ lịch sử không thương tiếc, chỉ mong muốn lợi nhuận bất chấp tất cả
là kẻ phá hoại thành phố xinh đẹp này.
– Bạn có biệt danh “Saigon 84”
viết: Các TP Châu Âu các tòa nhà như vậy họ còn lưu giữ rất nhiều từ thời đế
chế La Mã khoảng (thế kỉ thứ 4-thế kỉ 14) cho đến nay họ còn giữ lại được cho
nhân loại, mà của họ còn trải qua rất nhiều tàn phá mà còn giữ cho đến hôm nay.
Việt Nam giờ hòa bình hết chuyện làm đi đập đi xây mới ngay trên những giá trị
xương máu và lịch sử để có được. Nếu thích xây 1 Sai Gon hiện đại thì đề nghị
xây bên Q9, Q2, Q12, Q7… còn đầy đất bên đấy tha hồ xây, chứ đây cái chỗ bé tí
cứ thích vào đập phá, xây dựng. Xây 1 cái Sai Gon 2 ở chỗ khác đi. Cái Sài Gòn
cũ này nếu không trùng tu, cứu giúp thì xin đừng đào xới đập phá nó.
– Bạn có biệt danh “that vong”
viết: Giờ chỉ hi vọng LƯƠNG TÂM của mấy người lãnh đạo thôi.
Xin gửi những hàng chữ này đến
lương tâm của những người sẽ chịu trách nhiệm trước lịch sử dân tộc. Các vị
cũng đừng quên câu nói nổi tiếng này: “Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng
lục, tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác”.
Văn Quang
Xem thêm: Báo động tình trạng vô cảm trong xã hội hiện nay: Chuyện không của riêng ai
