Bạn đang đi như kẻ mộng du, người vừa đi vừa ngủ. Bạn không biết điều mình đang làm, bạn không biết tại sao bạn làm nó; bạn không biết mình đang đi đâu, bạn không biết tại sao bạn đi. Cuộc sống của bạn là ngẫu nhiên, và cuộc sống ngẫu nhiên là cuộc sống vô ý thức - nó giống như người máy.Con người sống trong vô ý thức. Con người không nhận biết, không nhận biết chút nào. Bạn có thể quan sát bất kì người nào, bạn có thể quan sát bản thân mình, dần dần, dần dần, và bạn sẽ thấy nhiều hành động vô ý thức đang xảy ra đến mức gần như không thể nào tin được làm sao bạn đã sống cho tới giờ. Bạn nói dối chẳng vì lí do nào cả! Và khi bạn bắt quả tang bản thân mình nói dối, bạn sẽ ngạc nhiên: sao mình nói dối ngay chỗ đầu tiên? - bởi vì chẳng có lí do gì, bạn không định thu được gì từ điều đó. Chỉ là thói quen, chỉ là lệ thường máy móc. Bạn trở nên buồn chẳng vì lí do nào cả.
Bây giờ có vài nhà nghiên cứu nói bạn có thể làm lịch về tâm trạng bạn, nghiên cứu của họ có ý nghĩa - bạn thực sự có thể làm ra lịch về tâm trạng bạn. Cứ viết ra trong một tháng mà xem: Thứ hai buổi sáng bạn cảm thấy thế nào, và vào buổi chiều và vào buổi tối và vào buổi đêm... ít nhất tám lần một ngày, cứ ghi mọi ngày và đích xác cùng một giờ bạn cảm thấy thế nào. Và trong vòng ba hay bốn tuần bạn sẽ ngạc nhiên rằng vào mỗi thứ hai và cùng lúc bạn đều cảm thấy đích xác cùng một tâm trạng.
Bây giờ điều này không thể thế được vì bất kì hoàn cảnh nào bên ngoài, bởi vì mỗi thứ hai chúng là khác. Nó là cái gì đó bên trong - mặc dù bạn sẽ thấy những cái cớ bên ngoài, bởi vì chẳng ai muốn cảm thấy có trách nhiệm cho khổ riêng của mình. Điều cảm thấy tốt là làm cho người khác cảm thấy có trách nhiệm về khổ của bạn. Và bạn có thể tìm ra cớ, bạn thậm chí có thể bịa ra chúng nếu chúng không có đó.
Đó là chỗ mọi người đã trở thành rất, rất sáng tạo. Thực ra toàn thể tính sáng tạo của họ đều bao gồm trong việc tạo ra cớ: "Sao mình buồn?" và bạn có thể tìm thấy cả nghìn lẻ một lí do. Vợ bạn nói điều này và con cái không cư xử đúng và hàng xóm và ông chủ ở văn phòng và giao thông và giá cả đang lên cao... và bạn có thể tìm ra cả nghìn lẻ một thứ; chúng bao giờ cũng có đó. Và bạn có thể vẽ ra cả thế giới rất ảm đạm, đen tối, và thế rồi bạn có thể cảm thấy thoải mái rằng đấy không phải là trách nhiệm của bạn mà bạn buồn.
Nhưng vẫn cùng thế giới đó, và sáng thứ ba bạn cảm thấy rất sôi nổi, rất vui vẻ, rạng ngời - lần nữa bạn có thể tìm ra cớ: "Hôm nay là buổi sáng đẹp trời, và mặt trời cùng chim chóc và cây cối và bầu trời, và tất cả đều đầy ánh sáng - sáng đẹp thế!" Bạn có thể tìm ra cớ cho mọi loại tâm trạng, nhưng nếu bạn viết nhật kí trong bốn tuần bạn sẽ thực sự thấy choáng rằng mọi thứ xảy ra cho bạn gần như phụ thuộc vào bạn. Bạn có bánh xe bên trong cứ quay mãi, và cùng cái nan hoa đó cứ lên đến đỉnh lặp đi lặp lại.
Có những hoàn cảnh bên ngoài, nhưng chúng không phải là nguyên nhân; nhiều nhất chúng làm lẩy cò. Một tâm trạng nào đó nhất định xảy ra được lẩy cò bởi hoàn cảnh nào đó. Nếu hoàn cảnh này không có đó, cái gì đó khác sẽ thành điểm lẩy cò - nhưng nó nhất định được lẩy cò.
Những người đã sống trong cô lập đều trở nên nhận biết về sự kiện này. Bạn biến mất khỏi thế giới, cho nên bạn không thể đổ tại bất kì hoàn cảnh nào bên ngoài bởi vì không có gì bên ngoài cả... bạn và những bức tường. Và bạn sẽ ngạc nhiên: một hôm bạn hạnh phúc, một hôm bạn bất hạnh, một hôm bạn cảm thấy rất tham lam, một hôm bạn cảm thấy giận dữ và không có ai đã xúc phạm bạn, chọc giận bạn. Một hôm bạn sẽ thấy bạn đang tự mình nói dối cho mình vì bạn không thể tìm ra bất kì ai khác.
Bạn quan sát bao nhiêu lần trong ngày việc bạn nói dối - và chẳng vì lí do gì chút nào - và bao nhiêu lần bạn trở nên giận dữ, chẳng lí do chút nào, và thế rồi bạn sẽ thấy mình đang sống trong thế giới bên trong, thế giới chủ thể của riêng bạn. Hiểu biết nghĩa là hiểu những điều nền tảng này của việc vận hành của cuộc sống. Và nếu bạn hiểu những điều nền tảng này, biến đổi là không khó khăn. Thực ra, bản thân hiểu biết trở thành việc biến đổi.
