Thế thì phải làm gì đây, khi một người thấy đám đông dân chúng chen lấn nhau, giày xéo lên nhau đến chết, cố lật đổ và ráng sức xô cánh cửa cực kỳ kiên cố với hy vọng mở nó ra ngoài, trong khi đó anh ta biết rằng cửa ấy chỉ có thể mở được vào trong mà thôi?
L.N.Tolstoi
Thư gửi những người anh em
Hỡi những người anh em thương mến, nhất là những anh em ở nước Nga hiện đang đấu tranh cho việc tổ chức nhà nước theo kiểu này hay kiểu khác hoàn toàn không cần thiết. Người anh em thương mến ơi, bất kỳ bạn là ai - Sa hoàng, bộ trưởng, công nhân, nông dân - bạn chỉ cần một điều, một điều duy nhất mà thôi. Điều duy nhất đó là: sống cho hết cái khoảnh khắc ngắn ngủi, vô định ấy của cuộc đời sao cho đúng với sự mong mỏi ở bạn, khi Đấng Tối Thượng đã phái bạn xuống sống ở cõi trần này.
Tất cả chúng ta đều biết, và tôi luôn luôn cảm thấy lờ mờ điều vừa nói đó, và càng sống lâu thì càng thấy rõ hơn, còn bây giờ, từ ngày hôm nay, khi mà lần đầu tiên tôi cảm thấy cái chết đã đến gần thật tự nhiên, giống như người sống cảm thấy hiển nhiên sự đến gần của ngày mai. Cái chết không những không đáng sợ, mà đó là sự chuyển tiếp thật tự nhiên và tốt lành, giống như sự chuyển tiếp đến ngày mai. Bây giờ, sau khi đã cảm thấy như vậy, thì tôi thấy đáng sợ, và điều chính là tôi thấy lạ lùng khi nghĩ đến cuộc đời khủng khiếp đầy hận thù mà hiện nay đại đa số chúng ta - là những người vốn được sinh ra vì lòng thương yêu và niềm phúc lạc - đang sống.
Chúng ta là ai, chúng ta là cái gì? Chúng ta chỉ là những sinh vật yếu đuối, hèn kém, có thể biến mất trong bất cứ giây phút nào, những sinh vật từ cõi hư vô nhảy vào cuộc đời tuyệt đẹp, hân hoan với bầu trời lồng lộng, với vừng dương rực rỡ, với rừng núi, đồng cỏ, sông ngòi, chim muông, với niềm phúc lạc của lòng thương yêu cả đối với đồng loại, cả đối với tâm hồn của mình, cả đối với điều thiện và cả đối với mọi loài đang sống...
Thế thì sao? Chúng ta, những sinh vật đó, chẳng lẽ chúng ta không tìm thấy cách gì tốt hơn để trong khoảnh khắc ngắn ngủi, vô định ấy, khoảnh khắc có thể bị đứt đoạn trong bất cứ giây phút nào của cuộc đời để cống hiến cho những việc, như làm hư hỏng đất đai khi xây cất những ngôi nhà mười tầng, đường sá rải đá, phun khói, phun muội đầy trời, rồi náu mình trong những ngôi nhà ổ chuột ấy, rồi chui xuống lòng đất, khai thác đá, khai thác sắt để xây dựng đường sắt chuyên chở khắp thế giới những con người không ai cần đến và những hàng hóa không cần thiết, và điều chủ yếu là, thay vì cuộc đời hoan hỉ, cuộc đời của lòng thương yêu, thì người ta lại thù hận, sợ sệt, hành hạ, đau đớn, chém giết, giam cầm, hành hình, học giết chóc và giết chóc lẫn nhau.
Tất cả những cái đó thật khủng khiếp làm sao!
Những người làm các điều đó nói rằng họ làm thế để giải thoát cho con người khỏi mọi sự xấu xa. Và bịp bợm hơn nữa, họ còn nói rằng họ làm như vậy để giải thoát cho con người khỏi điều ác, rằng động cơ của họ khi làm những điều đó là tình yêu thương đối với con người.
Hỡi những người anh em thương mến, xin các bạn hãy tỉnh ngộ, hãy quay đầu nhìn lại, hãy suy nghĩ về sự yếu đuối của mình, về tính chất phù du của mình, về điều sau: trong cái thời hạn ngắn ngủi, vô định ấy của cuộc đời giữa hai cõi vĩnh cữu hay, nói đúng hơn, giữa hai cõi vô thời gian của cuộc đời, trong đó không có niềm phúc lạc nào cao hơn lòng thương yêu. Xin các bạn hãy nghĩ lại về điều này: thật là điên rồ biết bao khi không làm những điều vốn là bản tính của các bạn mà lại làm những điều các bạn hiện đang làm.
Trong sự vô minh của các bạn, được dư luận xã hội vô tình ủng hộ, các bạn tưởng rằng tất cả những điều các bạn đang làm là điều kiện tất yếu, không tránh được của cuộc sống con người trong thời đại chúng ta ngày nay; rằng những điều các bạn đang làm là sự tham gia vào cuộc sống toàn thế giới của nhân loại; rằng các bạn không thể không làm những gì mà tất cả mọi người đã làm và đang làm và cho là cần thiết phải làm. Nhưng, nghĩ như thế là đúng, nếu những gì các bạn làm phù hợp với đòi hỏi của tâm hồn các bạn, nếu những điều đó đem lại niềm phúc lạc cho các bạn và cho những người khác. Thế mà không có điều đó. Cuộc sống của thế giới, của nhân loại, như nó đang diễn tiến hiện nay, với toàn bộ tiến trình của nó, đòi hỏi ở các bạn phải có sự hung ác, phải tham dự vào những việc không có lòng thương yêu đối với một số người anh em này vì những người anh em khác và không đem lại niềm phúc lạc cả cho những người khác và cả cho chính các bạn nữa.
Có người đáp lại rằng: ‘Nhưng chúng tôi làm việc cho tương lai cơ mà’. Thế thì tại sao bây giờ lại phải hy sinh lòng thương yêu trong cuộc sống hiện tại vì một cuộc sống tương lai mà các bạn không biết là gì cả?
Lẽ nào không thấy rõ điều đó quả là một sự mê tín lạ lùng và nguy hại hay sao. Tôi biết, tôi biết chắc chắn rằng cuộc sống phải ở trong lòng thương yêu, theo đạo lý của Thượng đế và theo sự đòi hỏi của trái tim tôi, chính nó đem lại niềm phúc lạc cho tôi và cho người khác, thế mà bỗng dưng có những lập luận trừu tượng nào đấy bắt tôi phải từ bỏ niềm phúc lạc hiển nhiên, chắc chắn của tôi, trách nhiệm và đạo lý của tôi... Vì cái gì thế? Chẳng vì cái gì cả. Vì tập tục, thói quen, vì bắt chước.
Cứ để người chiến sĩ đấu tranh cho ‘tự do’ hay ‘trật tự’ cống hiến dù chỉ một phần trăm những cố gắng, những hy sinh mà anh ta đang dành cho cuộc đấu tranh vì mục đích của mình, cống hiến cho việc tăng thêm tình thương yêu trong lòng mình và trong lòng những người khác, thì anh ta - không giống như trong hoạt động đấu tranh, nơi không thấy được những kết quả mà chỉ mong đợi chúng thôi - thì lập tức anh ta sẽ thấy được những thành quả hoạt động thương yêu của mình không chỉ đối với mình, mà sẽ thấy cả trong niềm hân hoan vĩ đại của lòng thương yêu lẫn trong những dấu vết mà hoạt động đó nhất định để lại trong lòng những người khác nữa.
Hỡi những người anh em thương mến, xin các bạn hãy hồi tỉnh lại, hãy tự giải thoát mình khỏi quán tính đáng sợ của lầm lạc (lầm lạc tưởng rằng cuộc đấu tranh, cuộc đấu tranh thú vật có thể là đặc tính của con người mà không nguy hại cho con người); rồi các bạn sẽ biết được nỗi hân hoan, niềm phúc lạc, tính chất thiêng liêng của đời sống; những thứ đó thì không gì có thể phá hủy được: cả những đòn đả kích của kẻ khác, vì những đả kích đó chỉ làm tăng cường thêm lòng thương yêu mà thôi, cả nỗi khiếp sợ chết chóc, vì đối với lòng thương yêu thì không có chết chóc.
Hỡi những người anh em thương mến, tôi không dám nói: ‘các bạn hãy tin tôi, hãy tin tôi’. Xin các bạn chớ tin, mà hãy kiểm nghiệm điều tôi nói dù chỉ trong một ngày mà thôi. Dù chỉ trong một ngày thôi, khi vẫn còn ở trong những điều kiện mà ngày hôm đó bạn đang sống, hãy đặt cho mình nhiệm vụ là làm bất cứ việc gì trong ngày hôm đó cũng đều lấy lòng thương yêu làm động cơ cho mình. Và tôi biết rằng một khi các bạn đã làm được như thế rồi thì các bạn sẽ không quay trở lại với sự lầm lạc cũ, nguy hại, đáng sợ kia nữa.
Tôi chỉ xin các bạn một điều này thôi, hỡi những người anh em thương mến: các bạn hãy nghi ngờ điều nói rằng cưộc sống đang diễn ra quanh ta chính là cuộc sống phải có (cuộc sống đó thực ra là cuộc sống bị bóp méo), và các bạn hãy tin rằng lòng thương yêu, chỉ có lòng thương yêu là cao hơn cả: lòng thương yêu chính là sứ mệnh, là bản chất, là niềm phúc lạc của cuộc đời chúng ta. Hãy tin rằng cái khát vọng được phúc lạc đang có trong mỗi trái tim, cái nỗi bực dọc vì không có được điều phải có: niềm phúc lạc. Hãy tin rằng cái tình cảm chính đáng đó phải được đáp ứng và nó dễ dàng được đáp ứng chỉ khi nào người ta không còn lầm tưởng - như bây giờ - cuộc sống bị bóp méo là cuộc sống thật.
Hỡi những người anh em thương mến, vì niềm phúc lạc của các bạn, các bạn hãy làm điều này: các bạn hãy nghi ngờ cuộc sống bề ngoài mà các bạn coi là hết sức quan trọng; hãy nghi ngờ cuộc sống mà các bạn đang sống. Xin các bạn hiểu rằng tất cả những chế độ xã hội tưởng tượng của hàng triệu và hàng triệu người, đó là chưa kể đến vinh hoa, phú quý của cá nhân, v.v... - tất cả những thứ ấy đều là những điều vặt vãnh nhỏ mọn và không đáng kể so với tâm hồn mà các bạn nhận thức được ở mình trong khoảnh khắc ngắn ngủi này của cuộc đời giữa lúc sinh ra và khi chết, và cái tâm hồn đó không ngừng đưa ra cho các bạn những đòi hỏi của nó. Các bạn hãy sống vì cái tâm hồn đó và bằng cái tâm hồn đó, hãy sống bằng lòng thương yêu mà tâm hồn đó kêu gọi các bạn, thì tất cả những phúc lạc cho các bạn và cho tất cả mọi người - những phúc lạc mà các bạn chỉ có thể ước mơ được, những phúc lạc càng nhiều gấp bội - sẽ đến với với các bạn.
Chỉ cần một điều là các bạn hãy tin tưởng vào niềm phúc lạc của lòng thương yêu đang công nhiên vẫy gọi các bạn đến với nó.
*
* * *
Tôi đã tưởng là tôi sẽ chết trong ngày viết bức thư này. Tôi đã không chết, nhưng lòng tin của tôi vào những điều tôi đã nói ra ở đây vẫn nguyên vẹn như trước, và tôi biết rằng nó sẽ không thay đổi cho đến khi tôi chết, cái chết dù sao thì chẳng bao lâu nữa cũng phải đến với tôi.
Lev Tolstoi (21.8.08)
Nguồn: thaoduongmoscow.info
