Trí khôn đần độn, thiếu mở mang
dẫn đến những tư tưởng hẹp hòi, giới hạn, thiếu sáng suốt. Nó chính là nguồn
gốc sinh ra những tranh cãi, bất hòa, chiến tranh và đổ vỡ. Nó cũng còn ảnh
hưởng cả đến đời sống hôn nhân gia đình nữa. Tâm lý học và sinh vật học đã
chứng minh được mối tương quan này, và đã cho thấy đầu dây mối nhợ của nó bắt
nguồn từ não bộ.
Khoa học giải thích những tư
tưởng, suy nghĩ của con người bằng những nghiên cứu của các nhà nhân chủng học
(anthropologist). Họ đã so sánh cấu trúc và sự hình thành não bộ của con người
và loài động vật gần nhất với con người là loài khỉ. Kết quả cho thấy là tầng
sâu não bộ (limbic) của con người cũng như loài khỉ phát triển như nhau. Nó
điều khiển và hướng dẫn sinh hoạt của bản năng và tình cảm. Vì theo bản năng và
tình cảm, những hoạt động này lại tạo ra ước muốn tham lam và chiếm đoạt. Tuy
nhiên, ước muốn tham lam và chiếm đoạt của loài vật được điều khiển một cách tự
nhiên theo nhu cầu và môi trường sống.
Thí dụ, khi có thức ăn nhiều thì
loài khỉ sinh sản nhiều. Khi thức ăn ít, chúng sinh sản ít. Ngược lại, trong
thế giới con người, định luật này xem như trái ngược. Càng giàu có, càng tham
lam. Càng có của ăn, càng tham ăn. Vì thế, người Việt chúng ta gọi lòng tham là
chiếc túi không có đáy. Ðiều này có thể kiểm chứng được khi nhìn vào thế giới
hôm nay, tại nhiều nơi trên thế giới, kẻ giàu thì giàu thêm, mà người nghèo thì
càng nghèo mạt rệp, đúng với câu: “Kẻ ăn không hết, người lần không ra”!
Nhưng não bộ con người không dừng
lại ở tầng sâu (limbic) ấy, mà quan trọng hơn là tầng ngoài gọi là Cortex. Ở
đây não bộ con người phát triển tinh vi và phức tạp hơn loài khỉ. Nhờ sự phát
triển của Cerebral Cortex, con người mới biết sử dụng ngôn ngữ và tư tưởng.
Ngôn ngữ để truyền đạt tư tưởng. Tư tưởng dẫn đến những nhận thức cá nhân, và
từ đó nảy sinh khác biệt. Ðiều này làm cho con người trổi vượt xa hơn mọi loài
thụ tạo hữu hình.
Vì mỗi người có một cấu trúc và
tầm mức phát triển riêng biệt của Cortex, nên đây là điểm đưa đến tranh chấp,
bất hòa, và đôi khi trở thành thù địch với nhau. Ảnh hưởng này bao trùm mọi
sinh hoạt và trên mọi hình thức từ văn hóa, xã hội, tâm lý, chính trị, giáo
dục, tôn giáo...
Ngoài ra, sự phát triển của vỏ
não bộ và sản phẩm tư duy, ngôn ngữ của nó cũng như những hậu quả của tư tưởng
còn dẫn đến một nhận thức tiêu cực khác liên quan đến tính tham lam, ích kỷ đó
là ý muốn được sở hữu, chiếm đoạt. Ý muốn này làm chủ óc thống trị. Trải qua
chiều dài lịch sử, óc thống trị này được thể hiện qua những hình thức nô lệ,
thực dân, và bá quyền của các triều đại, các vương quyền, thể chế chính trị.
Ngay cả trong tôn giáo, óc thống trị cũng đã là nguyên nhân đưa đến bao phong
trào ly giáo, phản giáo, độc tôn tôn giáo, và cuồng tín. Những cuộc Thập Tự
Chinh của thời Trung Cổ, và những khủng bố, bắt bớ tôn giáo xưa kia và hiện nay
tại nhiều quốc gia vì bất đồng tín ngưỡng là những thí dụ điển hình về óc thống
trị tôn giáo. Ngoài ra, nó còn được tìm thấy trong hệ thống gia đình của nhiều
nền văn minh. Thí dụ, quan niệm trọng nam khinh nữ. Quan niệm chồng chúa vợ tôi
do ảnh hưởng xã hội phong kiến trước đây của nền văn hóa Trung Hoa, Việt Nam , và nhiều
quốc gia thuộc thế giới Hồi Giáo.
Vì ý thức là phần riêng của hiểu
biết mỗi người, nên ý thức đã trở nên nguồn gốc của cái tôi. Mà vì cái tôi này
được điều động, kích thích do bản năng tham lam, ích kỷ, và chiếm đoạt, nên ai
cũng muốn cái tôi của mình trở thành cái tôi siêu việt, duy nhất, độc tôn. Do
phát triển theo khuôn mẫu cứng ngắc, chủ quan tính này đã làm ta mất đi cái
nhìn khách quan, và không cho phép ta khám phá thế giới đa dạng bên ngoài, và
của người khác.
Trong hôn nhân, nhất là những
cuộc hôn nhân đổ vỡ, chủ quan tính này được tìm thấy qua sự thù hận, và đổ lỗi
cho nhau. Nó cũng cắt nghĩa tâm lý chán chường của nhiều cặp vợ chồng sau những
năm tháng dài chung sống nhưng hai bên vẫn không thoát ra khỏi cái vô minh của
mình.
Trạng thái thiếu sáng suốt đó xảy
ra vì tư tưởng và trí khôn thiếu trưởng thành để đạt tới khả năng trực nhận
thực tế. Chính vì thế, cái mà người này cho là đúng, người khác lại cho là
không đúng. Cái mà người khác cho là hay, là tốt, người kia lại cho là dở, là
xấu.
Hiểu biết và diễn tả sự hiểu biết
như vừa trình bày, ngoài việc bị chi phối do sự phát triển của vỏ ngoài não bộ,
nó còn bị ảnh hưởng bởi những lý do đến từ thế giới bên ngoài. Do đó, muốn hiểu
một người, muốn thấu triệt một vấn đề cần phải có thời gian; nhất là phải có sự
truyền đạt hiểu biết một cách chính xác. Nhưng ai là người có khả năng truyền
đạt tư tưởng của mình một cách chính xác 100%, và ai là người có thể hiểu và
diễn tả những tư tưởng được truyền đạt ấy 100%?!! Kết quả dẫn đến hiện tượng
“ông nói gà, bà nói vịt” mà quan niệm bình dân cho đây là một hình thức “khắc
khẩu”.
Xét về khoa học, hệ thống thần
kinh con người là một hệ thống cực kỳ phức tạp. Nhưng tự nó lại giao thao, nối
kết với nhau một cách hết sức uyển chuyển, nhịp nhàng (plasticity of the
nervous system). Theo những khảo cứu có tính cách khoa học, những người dễ dãi,
hòa đồng, thì khả năng nối kết của hệ thần kinh được nhanh chóng, và làm gia
tăng khả năng đón nhận dữ kiện. Khi học hỏi, cũng như khi nhận thức điều gì các
tế bào thần kinh sẽ liên kết với nhau một cách mật thiết và dễ dàng hơn.
Ngược lại, ở não bộ những người
cố chấp và ngoan cố, sự giao lưu của các tế bào thần kinh bị giới hạn, khiến
khả năng tiếp nhận trở nên rời rạc, khó lòng. Ðiều này cũng xảy ra nơi những
đầu óc mê tín, dị đoan. Nơi họ, não bộ ít nhiều mất đi sự nối kết uyển chuyển
của hệ thần kinh. Tóm lại, ở những người mê tín hay cuồng tín, cũng như những
người nóng nẩy, võ đoán, trong lúc suy nghĩ, các tế bào thần kinh não bộ của họ
gặp phải ngãng trở giao thông và không nối kết với nhau một cách dễ dàng khiến
tư tưởng họ, nhận thức họ bị tồn đọng, phiến diện.
Suy nghĩ chín chắn sẽ dẫn đến kết
quả chín chắn. Ngược lại, suy nghĩ phiến diện, vội vàng, thường đưa đến hậu quả
tiêu cực và xấu. Khi suy nghĩ là lúc trí khôn làm việc để vẽ ra những gì mà ta
đang dự tính từ trong tư tưởng. Và những con đường ấy sẽ dẫn đến kết quả qua
hành động. Chính vì thế, Chúa Giêsu cũng đã nói: “Ðầy trong lòng mới tràn ra
ngoài miệng” (Mt 12:34). Cái đầy trong lòng ấy là những tư tưởng của suy nghĩ
và cái tràn ra bên ngoài ấy là những hành động. Ði xa hơn nữa, Ngài còn nói:
“Ai nhìn xem một người phụ nữ mà có tư tưởng phạm tội với người ấy là đã phạm
tội rồi” (Mt 5:28). Triết học cũng căn cứ vào điều này để đi đến kết luận “tư
tưởng dẫn đến hành động”.
Trong óc con người luôn luôn có
những biến chuyển của dòng chảy tư tưởng. Và dòng chảy ấy sẽ dẫn đến những hành
động. Suy nghĩ đúng hành động đúng, suy nghĩ sai sẽ dẫn đến hành động sai lạc.
Thế nên để dòng chảy này được đi đúng hướng, điều quan trọng là chúng ta phải
biết hướng dẫn nó. Bằng cách nào?
Bằng cách dành cho mình mỗi ngày
10, 15, hay 30 phút thư dãn, hoặc theo tôn giáo là tĩnh tâm, cầu nguyện. Ðây là
những giây phút chỉ dành riêng cho mình. Những giây phút riêng mình đối diện
với mình. Ðó cũng là những giây phút để não bộ được tĩnh lặng, và nghỉ ngơi.
Các nhà tu hành, nhất là các đạo sĩ chiêm niệm họ dành mỗi ngày hàng giờ một
mình trong tĩnh lặng, cho những giây phút nội tâm này. Vì thế tâm hồn họ được
an bình, cuộc sống họ được an nhiên, tự tại. Hành động của họ không mang tính
hiếu chiến, hiếu thắng. Giao tiếp với họ ta cũng cảm được sự bình an. Ta thấy
họ hiểu ta và ta rất dễ thông cảm với họ. Ðấy cũng là lý do tại sao Chúa Giêsu
nói với các môn đệ Ngài sau một ngày làm việc vất vả, tất bật: “Anh em hãy tìm
nơi thanh vắng mà nghỉ ngơi một chút” (Mc 6:31).
Theo khoa học, khi óc con người
thư dãn, tần số giao động của nó sẽ hạ thấp xuống ở mức độ 8-10 Hz, là tần số
được xem như cần thiết cho sự an tĩnh. Ðó là một tần số sáng suốt với ý thức mở
rộng. Do đó, một người tự chủ, bình tĩnh không những giúp chính mình dễ dàng
gần gũi, cảm thông và chia sẻ được với người khác, mà người khác cũng cảm thấy
dễ dàng cảm thông và chia sẻ được với chính mình. Nó giúp chuyển hóa những tư
tưởng một cách đơn sơ, dễ hiểu, và dễ dàng cho người khác chấp nhận. Ca dao
Việt Nam
có câu: “Giận mất khôn”. Nóng nảy, bất nhẫn dễ làm cho ta sai lầm. Sự sai lầm
như trên vừa trình bày có nguồn gốc bằng khoa học được căn cứ trên những giao
động của tình cảm và khối óc.
Tóm lại, hãy dành 10, 15, hay 30
phút mỗi ngày cho mình, cho sự bình tĩnh tâm linh và cho sự nghỉ ngơi của khối
óc. Chính trong những giây phút yên tĩnh này bạn sẽ tìm được sự bình an tâm
hồn, và sự thanh thản của khối óc. Bạn sẽ cảm thấy dễ hiểu và dễ lắng nghe
người khác hơn. Bạn sẽ cảm thấy yêu mình và yêu đời hơn. Người khác cũng thấy
bạn dễ yêu, và dễ mến hơn.
Trần Mỹ Duyệt
Những tài liệu mang tính khảo cứu
được rút ra từ bài viết “Vô
Minh và Khoa Học Não Bộ” của Bác sĩ Tâm Thần Thái Minh Trung, đăng trong Nguyệt
San Hồn Việt Vol. 35. No. 322, July 2010. Bác sĩ Thái Minh Trung là Giảng Sư
Khoa Tâm Thần của Ðại Học UCI.
