Ngược dòng

Ðọc lịch sử về cuộc đời đức Phật, hẳn chúng ta còn nhớ có một đoạn sử diễn tả, trước khi đến cội cây Tất bát la để ngồi tư duy thiền quán, đức phật đã thả cái bát xuống dòng sông Ni liên thiền và nói rằng: “nếu cái bát trôi ngược dòng, thì Ngài sẽ đắc đạo”. Lạ thay! Quả thật cái bát đã trôi ngược dòng.

Ðọc qua đoạn sử này, thú thật, chúng tôi không dám quả quyết khẳng định rằng, có hay không có. Ðôi khi nhà viết sử họ muốn tô đậm nét thêm về những điều huyền diệu mầu nhiệm qua cuộc đời của đức Phật. Chuyện có hay không xin để mỗi người tự nhận xét quyết định lấy. Việc này, chúng tôi xin được gác qua một bên. Vì đó còn là một biểu tượng đặt định trên niềm tin của mỗi người. Ở đây, chúng tôi không dám có cao vọng luận bàn có hay không. Tuy nhiên, đối với tôi, điều đó nó mang một ý nghĩa tiêu biểu thật thâm trầm kỳ thú mang tính chất siêu thoát rất cao quý.

Thử ngẫm kỹ lại, đời sống của con người phần lớn (nếu không muốn nói là gần như hầu hết) đều trôi theo dòng đời ngũ dục. Ai cũng ham thích có một đời sống giàu sang, quyền cao, chức lớn, danh vọng, địa vị hơn người. Danh và lợi là hai miếng mồi ngon béo bổ, mà ai ai cũng thèm khát muốn chiếm hữu tranh giành. Ðược thì làm Vua mà thua thì làm Giặc. Nói rộng ra có ai trong chúng ta mà không đam mê chạy theo ngũ dục lục trần?

Vào một buổi đẹp trời nào đó, trong cảnh vắng lặng êm đềm, bạn thử ngồi một mình trong cách thế thư thả, có thể uống trà độc ẩm, trầm tư tỉnh lặng, rồi bạn thong thả kiểm kỹ lại từng món trong ngũ dục: “tài,( tiền bạc của cải) sắc, ( sắc đẹp của nam nữ và các thứ vật chất ) danh, ( tên tuổi địa vị cao trong xã hội ) thực, ( thích ăn những món ngon vật lạ cao lương mỹ vị ) thùy ( ham mê ngủ nhiều không kể đến giờ giấc) ”, tế hơn là lục trần: “sắc, thanh, hương, vị, xúc”. Thử hỏi có thứ nào mà bạn không vướng mắc không? Trong những thứ đó, không chỉ riêng gì bạn mà tất cả nhân loại trên hành tinh này không ai lại không vướng mắc, mê say, đắm nhiễm. Chẳng qua cường độ đắm nhiễm của mỗi thứ có nặng nhẹ khác nhau mà thôi.

Thiên hạ tranh đua nhau chạy theo danh lợi. Nô lệ cho lòng dục vọng tham, sân, si sai khiến. Có thể nói, từ khi mở mắt chào đời cho đến khi nhắm nghiền đôi mắt lại, tất cả phàm phu chúng ta đều làm nô lệ cho “thất tình lục dục”. Vì sống trong vòng vô minh vọng chấp, coi trọng bản ngã, nên con người luôn luôn nếm mùi đau khổ. Nếu muốn vượt thoát cái vòng lẩn quẩn trần ai hệ lụy này, chỉ có một con đường, đó là con đường hành thiện tránh xa điều ác. Cao hơn một bậc, là con đường vượt ngoài đối đãi nhị nguyên. Ðó là con đường mòn mà chư Phật Tổ đã đi. Con đường hành xử lợi mình lợi người. Một con đường khai phóng viên dung vô ngại. Muốn đi con đường này, thật không phải dễ dàng. Hành giả phải trải qua muôn ngàn khó khăn gian lao thử thách. Thật là thiên nan vạn nan. Phải vận dụng mọi năng lực ý chí phấn đấu cương quyết vượt qua. Như Ngài Vĩnh Gia Huyền Giác đã nói trong Chứng Ðạo Ca:

Thường độc hành, thường độc bộ

Ðạt giả đồng du Niết bàn lộ

Ðiệu cổ thần thanh phong tự cao

Mạo tụy cốt cang nhân bất cố.

Dịch nghĩa:

Tôi chấp nhận cô đơn trên đường đạo

Vui một mình, vui theo nhịp bước chân đi

Tôi những mong có pháp lữ chung lòng

Cùng tiến bước vào Niết bàn thường lạc

Không như ý, tôi nguyền làm người cổ lỗ

Sống theo mình, sống với gió mát trăng thanh

Dù xương trơ, thân đét, thịt teo gầy

Không ân hận, tôi vui với lập trường kiên định ấy.

( Bản dịch của HT Thích Từ Thông)

Ðó là con đường ngược dòng nhân thế. Con đường này với những kẻ yếu đuối như chúng ta làm sao dám sấn bước. Con đường vượt lên trên tất cả, vượt ngoài không và thời gian. Bởi nó quá khó khăn, nên ít có người dám đi. Vì tất cả ngược lại hết những gì thế nhân say mê đắm nhiễm. Còn đắm nhiễm là còn vướng mắc trong vòng triền phược hệ lụy khổ đau. Cho nên hình ảnh cái bát trôi ngược dòng là biểu trưng nói lên tính chất siêu thoát đó. Người tu dù xuất gia hay tại gia, nhứt là đối với người xuất gia, muốn được giải thoát, tất nhiên, là phải đi ngược dòng đời.

Người đời bon chen trong trường danh lợi cấu xé tranh giành với nhau chí tử, họ tranh nhau quyết liệt một mất một còn. Ngược lại, người tu hành chân chánh thì phải xa lánh. Xa lánh là ngược dòng. Cái bát tuy trôi ngược dòng nhưng vẫn không rời mặt nước. Người tu tuy có ngược dòng ( xuất thế) nhưng vẫn không rời bỏ thế gian ( nhập thế ). Ðó là con đường cái quan thênh thang rộng lớn nhập thế hành đạo, mà Bồ tát đã, đang và sẽ đi và còn đi mãi mãi. Ði để cứu độ chúng sanh thoát khổ. Ðó là một cuộc hành trình lý tưởng mà Bồ tát đã dấn thân phổ độ chúng sinh khắp mọi thời gian và nơi chốn.

Người muốn thật hành Bồ tát đạo, trước hết, phải trang bị cho mình có sự trôi ngược dòng đời này. Phải hằng sống cho được với cái “tánh không nhiễm ô”. Làm tất cả mọi việc lợi ích cho chúng sinh, nhưng vẫn không dính kẹt vào bất cứ việc lớn nhỏ gì. Muốn thế, tất nhiên người tu phải trải qua một giai đoạn thử thách chuẩn bị. Chuẩn bị rèn luyện nội tâm cho thật chín chắn vững vàng. Phải có một đời sống nội tâm phong phú. Như đức Phật đã phải trải nghiệm tư duy quán sát gạn lọc hết vô minh phiền não. Ngài đã quán chiếu sâu vào bản thể thật tướng của vũ trụ. Ngài đã sống trọn vẹn với chân lý, bản nguyên của sự vật mà Ngài vừa mới tìm ra. Ðó là một nguồn sống cao đẹp tươi mát hòa nhập cùng vạn thể muôn loài. Nhờ thời gian 49 ngày tư duy thiền định mà Ngài đã đạt được quả vị cao tột. Ðó là quả vị Phật chánh đẳng chánh giác. Ðến đây, Ngài mới thật sự hoàn toàn giác ngộ giải thoát và từ đó Ngài mới bắt đầu hành trình hoằng pháp lợi sanh.

Ngài đã thật sự lột xác đi ngược dòng đời. Người xuất gia phải noi theo con đường ngược dòng này. Phải thật sự là người phát túc siêu phương tâm hình dị tục. Phải đứng trên và ngoài vòng những tranh chấp hơn thua của thế quyền. Phải trải rộng không gian tâm thức, thật hành Tứ Vô Lượng Tâm: Từ, Bi, Hỷ, Xả của Bồ tát. Bằng không, thì vẫn chết chìm trong dòng nước cuốn trôi trong dòng sông ngũ dục, lục trần như bao nhiêu con người trần tục khác.

Hình ảnh của cái bát còn nói lên một yếu lý của sự giải thoát. Suốt cuộc đời của đức Phật từ khi bắt đầu lên đường hành hóa cho đến khi nhập diệt, không lúc nào Ngài không ôm bát đi xin ăn. Một đời sống không hệ thuộc bất cứ thứ gì. Ðêm không ngủ hai lần ở một gốc cây. Ðời Ngài quả lấy đất làm chiếu, lấy sương làm mền. Ðầu trần, chân đất rày đây mai đó, không an trụ một nơi nào cố định.

Như thế, thử hỏi còn gì mà không đi ngược dòng. Tất cả Ngài đã để lại cho đời. Kể cả những thứ mà người đời luôn ao ước thèm khát, như ngai vàng điện ngọc vợ đẹp con ngoan. Những thứ này, đối với Ngài xem đó như là ngục tù giam hãm. Hình ảnh thân giáo của Ngài quả là mô phạm luôn đánh động thức nhắc mọi người. Là đệ tử của Phật chúng ta không thể không nghiên cứu tìm hiểu về đời sống của Ngài. Một đời sống đích thực giải thoát có một không hai trong lịch sử loài người.

Nguồn: quangminh.org