Trong Mười điều lành, việc giới
sát được kể ra trước nhất. Chỉ cần chúng ta từ bỏ việc giết hại, cán cân thiện
ác trong ta sẽ ngay lập tức thay đổi đáng kể.
Từ thuở xa xưa, con người đã phạm
phải sai lầm lớn nhất là nghĩ ra việc giết hại loài vật để nuôi sống bản thân
mình.
Sở dĩ tôi nói rằng con người
“nghĩ ra việc giết hại loài vật”, là bởi vì đó hoàn toàn không phải một bản
năng tự nhiên.
Nếu đã tin vào nghiệp quả, chúng
ta có thể dễ dàng thấy ngay là các loài thú ăn thịt có ác nghiệp rất nặng nề.
Chúng sinh ra trong những chủng loại chỉ có thể giết hại để sinh tồn. Chúng
không có bất cứ một lựa chọn nào khác hơn. Muốn sống, chúng phải giết hại các
loài vật khác để ăn thịt. Sư tử, cọp, beo, chó sói... đều là những loài vật
đáng thương như thế.
Như một vật rơi đã đến lúc không
thể dừng lại, chúng ngày càng lún sâu trong ác nghiệp. Chúng mang theo ác
nghiệp để thọ thân ác thú, để rồi lại phải tiếp tục tạo thêm ác nghiệp trong
suốt đời sống của mình. Vì thế, khả năng vươn lên sự hiền thiện đối với chúng
hầu như không còn nữa. Quả thật, chúng như chiếc xe đứt thắng đang lao nhanh
xuống dốc và không còn cách nào để dừng lại hay đổi hướng được nữa.
Nhưng con người hoàn toàn không
giống như thế. Chúng ta không bị nghiệp lực dồn ép vào con đường phải tạo sát
nghiệp như các loài thú ăn thịt. Cơ thể chúng ta không đòi hỏi phải được nuôi
sống bằng cách giết hại loài vật.
Nói một cách cụ thể, hàm răng của
con người không có cấu trúc giống như các loài ăn thịt, không đủ sắc nhọn để
cắn xé và ăn thịt. Đó là hàm răng được cấu tạo để ăn các loại ngũ cốc, rau
quả... nói chung là thức ăn thực vật. Hệ tiêu hóa của con người càng không thể
chấp nhận ăn thịt. Con người phải dùng lửa để nấu nướng cho chín rồi mới có thể
“cưỡng bức” dạ dày của mình tiêu hóa loại thức ăn đó. Bởi vì cấu trúc tự nhiên
của nó cũng không hề thích hợp với việc ăn thịt. Ruột người có độ dài tương tự
như các loài ăn thức ăn thực vật, nghĩa là khá dài: ruột non có độ dài đến
khoảng 6 mét, ruột già có đường kính lớn hơn và dài khoảng 1,5 mét. Trong khi
đó, tất cả các loài ăn thịt đều có ruột ngắn hơn nhiều để có thể nhanh chóng
đưa phần bã của thức ăn ra khỏi cơ thể.
Như vậy, cấu trúc cơ thể con
người vốn sinh ra không phải để ăn thịt loài vật. Đây không phải một nhận xét
chủ quan, mà hoàn toàn dựa trên những cơ sở phân tích khoa học. Nhưng con người
với trí thông minh vượt hơn muôn loài đã đi ngược lại tự nhiên, đã nghĩ ra việc
giết hại loài vật để ăn thịt, thay vì là sống với những thức ăn như rau quả,
ngũ cốc... Và để cơ thể mình có thể chấp nhận những thức ăn vốn dĩ không thích
hợp, con người cũng nghĩ ra cách nấu chín các món ăn đó, một điều mà không loài
vật nào có thể làm được.
Từ những nhận xét trên, chúng ta
thấy rõ là con người không hề bị bắt buộc phải giết hại các loài vật mới có thể
nuôi sống bản thân mình. Con người đã chọn làm điều đó để thỏa mãn những tham
muốn của mình. Và sự chọn lựa đó trong hàng nghìn năm qua đã cướp đi mạng sống
của vô số con vật trên trái đất này!
Có lẽ không ai trong chúng ta
thực sự muốn phê phán chính mình, nhưng đó lại là điều cần thiết phải làm để có
thể vươn đến một đời sống tốt đẹp hơn.
Luận Đại Trí độ nói rằng: “Trong
tất cả các tội ác thì tội giết hại là nặng nhất. Trong tất cả các công đức thì
không giết hại là cao trỗi hơn hết.” (Chư dư
tội trung, sát tội tối trọng. Chư công đức
trung, bất sát đệ nhất.)
Vậy mà, hầu hết chúng ta đều rơi
vào sát nghiệp. Hầu hết chúng ta đều trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia việc
giết hại. Nếu chúng ta không nhận ra điều này, liệu chúng ta có gì phải oán
than trách móc về những khổ đau mà mình phải gánh chịu?
Trong Mười điều bất thiện, điều
nào cũng gây tổn hại cho kẻ khác. Nhưng không có tổn hại nào nặng nề hơn việc
bị giết hại, vì mạng sống một khi đã mất đi thì không thể nào cứu sống. Vì vậy,
nói rằng tội giết hại là nặng nhất cũng là điều dễ hiểu.
Có lẽ trong chúng ta không ai tán
thành việc giết hại. Nhưng vấn đề là ở chỗ, có một số người không cho rằng việc
giết hại loài vật là “giết hại”. Đối với những người ấy, chỉ có giết người mới
gọi là giết hại, còn việc giết chết một con vật để ăn thịt chỉ là việc bình
thường, không thể xem đó là giết hại. Với họ, loài vật sinh ra là để nuôi dưỡng
con người (vật dưỡng nhân), vì thế không có gì phải băn khoăn khi giết một con
vật. Hơn thế nữa, vì coi thường sinh mạng loài vật, nên nhiều khi họ giết hại
một cách rất bừa bãi, không hề mảy may thương xót, cân nhắc. Để lấy được mật
gấu thì giết cả con gấu, để lấy được ngà voi thì giết cả con voi, để bắt được
cá lớn thì giết sạch cả cá lớn lẫn cá bé...
Điều quan trọng ở đây là, dựa vào
đâu để phân biệt giữa mạng sống của con người và mạng sống của loài vật? Lý lẽ
duy nhất mà chúng ta đưa ra chỉ là vì chính ta là người phán quyết, là người
nắm giữ sức mạnh. Thử tưởng tượng, nếu trên trái đất này bỗng dưng xuất hiện
một loài vật nào đó cực kỳ hung bạo và mạnh mẽ, không một loại vũ khí nào của
chúng ta có thể giết chết được chúng, và chúng cũng lùng sục khắp nơi để bắt
lấy con người mà ăn thịt... Khi ấy, liệu chúng ta có thể đem thứ lý lẽ “vật
dưỡng nhân” ra nói với chúng được chăng? Hay ta cũng đành cam chịu số phận của
kẻ yếu hơn, giống như bao nhiêu loài vật hiện nay đang chịu đựng sự giết hại của
chúng ta!
Nhưng bởi vì điều đó không xảy
ra, nên ta vẫn tiếp tục đắm sâu vào việc giết hại, không biết rằng đó chính là
đang tạo ra ác nghiệp để rồi phải đời đời gánh chịu khổ đau vì những ác nghiệp
đó!
Xét về mọi mặt, mạng sống của
loài vật thực ra cũng không khác gì với chúng ta. Muôn loài đều biết tham sống
sợ chết, đều yêu quý sinh mạng của mình. Trước khi chết, con vật nào cũng vùng
vẫy, chống cự và đau đớn tột cùng. Những điều ấy hoàn toàn giống nhau giữa
chúng ta và loài vật.
Hơn thế nữa, những ai cho rằng
loài vật không có cảm xúc chỉ có thể là những người tự mình không có được một
tâm hồn nhạy cảm. Bởi vì, những cảm xúc của loài vật thực ra rất dễ nhận biết,
cho dù chúng không thể nói lên thành lời. Khi bạn đối xử trìu mến với một con
vật nuôi trong nhà, bạn sẽ nhận lại được sự quyến luyến, thân thiện của nó. Khi
bạn đánh đập, xua đuổi nó, nó sẽ xa lánh bạn và ngay cả khi bạn cho ăn, nó cũng
luôn nhìn bạn với ánh mắt hoài nghi...
Trước sân nhà tôi là một tán cây
lớn, mỗi buổi sáng đều có bầy chim sẻ tụ về. Khi ấy, ba tôi thường vãi cho
chúng một nắm gạo. Ban đầu, chúng tỏ rõ vẻ hoài nghi, chỉ đậu trên những cành
cao nhìn xuống. Chờ đến khi nào chúng tôi đã vào nhà, không có ai trước sân thì
chúng mới sà xuống ăn. Lâu dần, bầy chim trở nên quen thuộc. Chúng biết là
chẳng có ai muốn làm hại chúng, vì thế mà mỗi khi ba tôi vãi gạo ra là chúng sà
ngay xuống ăn. Rồi chúng nhảy nhót trên sân ngay cả khi chúng tôi đang ngồi
uống trà và trò chuyện ở một góc sân. Có hôm, ba tôi dậy trễ chưa ra sân cho ăn,
chúng rủ nhau nhảy cả lên thềm nhà như để tìm kiếm, nhắc nhở...
Vì thế, không chỉ riêng con người
mới có tình cảm, cảm xúc; cũng không phải chỉ có con người mới có đời sống đáng
quý giá. Mọi sinh mạng đều quý giá như nhau, đều rất khó có được, đều mong manh
dễ mất, và khi đã mất đi thì không thể cứu sống lại được.
Đức Phật dạy rằng tất cả chúng
sinh đều có tâm thức bình đẳng như nhau, đều có thể tu tập để đạt đến sự giác
ngộ hoàn toàn. Những chúng sinh nào vì ngu muội mà tạo quá nhiều ác nghiệp phải
sinh làm thân thú vật. Những chúng sinh nào tạo ác nghiệp ít hơn được sinh ra
làm người, có nhiều điều kiện thuận lợi hơn để học hỏi, tu tập. Như vậy, nếu
ngày nay được sinh làm người nhưng không biết phân biệt thiện ác, tiếp tục tạo
nhiều ác nghiệp, thì trong đời vị lai chưa chắc đã tiếp tục được làm người.
Mỗi một điều ác ta làm đều không
thể mất đi mà luôn tạo ra một kết quả tương ứng phải gánh chịu trong tương lai.
Bởi vậy, hành vi giết hại bao giờ cũng là những món nợ nặng nề nhất mà ta đang
vay mượn. Nếu không sớm thức tỉnh, nợ nần chồng chất, ác nghiệp sâu dày, thì
càng về sau sẽ càng khó lòng trả dứt.
Hơn nữa, nghiệp ác mà ta đã tạo
ra từ trước vốn dĩ đã không nhỏ, nên cũng đã tạo thành tập khí sâu nặng trong
tâm thức. Điều đó khiến cho ta rất khó bỏ ác làm lành, mà luôn có khuynh hướng
tiếp tục tạo nghiệp ác. Nếu biết tỉnh thức nhận ra điều ấy, ngay tức thời từ bỏ
sát nghiệp thì may ra mới có thể dần dần lánh xa các điều ác khác. Bằng như
thuận theo những ác nghiệp đã tạo, sẽ như con thuyền bị cuốn trôi xuôi theo
dòng nước, không còn có hy vọng gì quay trở về được nữa!
