Trong cuộc sống vội vã và bận rộn này, anh có từng nghĩ rốt cuộc ý nghĩa và giá trị của sinh mạng chúng ta tại thế gian này là gì không? Có phải đến để ăn? Đến để mặc? Hay đến để kiếm tiền, cầu danh lợi, tranh đấu hơn thua với người?
Hiện tại có không ít người, trong cuộc sống hằng ngày luôn có tư tưởng tham sống sợ chết, tham danh cầu lợi, tranh đấu hơn thua với người; một ngày như mọi ngày, tư tưởng ấy cứ lặp đi lặp lại không thôi. Thấy cái mọi người muốn mình cũng muốn, cái mọi người không muốn mình cũng không muốn. Cho rằng cái mà ai cũng muốn, nhất định nó là cái tốt, cho nên ùa vào chiếm lấy, song chưa từng suy nghĩ cái đó mình có thật sự cần hay không. Đành rằng cái mọi người đều muốn thì mình muốn, cái mọi người không muốn thì lập tức vứt nó qua một bên, vậy cái mọi người đã bỏ đi, mình còn muốn nó làm gì nữa?
Giống như loài kiến, thường thường chỉ cần có một con kiến phát hiện thấy mùi thức ăn, ngay lập tức các con kiến khác ùn ùn kéo đến vây quanh miếng mồi. Nhưng đây không phải hành vi của loài người. Đã là loài người, cần phải có quan niệm “cái mình muốn thì không nhất định mọi người đều muốn, cái mọi người muốn thì không nhất định mình phải muốn”, đây mới là nhân cách độc lập thật sự. Nhưng, hơn phân nửa nhân loại lại thích rập khuôn theo người khác một cách máy móc, đây là hiện tượng đáng báo động và đau lòng.
Nếu chúng ta sống mà không có mục đích, chắc chắn sẽ cảm thấy nhạt nhẽo vô cùng, cảm thấy sinh mạng chẳng có chút giá trị gì, giống như thây chết di động, thế hà tất phải sống để chịu tội? Người như thế, sự sinh tồn của thân thể không chỉ dư thừa, vả lại còn hao phí rất nhiều vật thực và môi trường sống mà thế giới tự nhiên ban tặng.
Nên biết mạng sống của chúng ta nhất định có nguyên nhân của nó, chắc chắn cũng biểu hiện một số ý nghĩa gì đó. Mục đích của nó là gì? Cuối cùng sẽ đi về đâu? Biến thành cái gì?
Theo quan điểm của Phật giáo, mục đích của nhân sinh, hàng phàm phu đến để thọ báo và trả nợ, còn chư Phật, Bồ-tát đến để hoàn thành tâm nguyện; nếu biết thân người khó được, thấy rõ cái nào tốt cái nào xấu, lấy tốt bỏ xấu, cuộc sống mới có ý nghĩa; tiếp đến nếu có khả năng tích cực phụng sự cống hiến, lợi mình lợi người, đây chính là giá trị của nhân sinh.
“Thọ báo” là điều nhắc nhở chúng ta phải có trách nhiệm về những gì mình gây tạo, mình làm, mình nghĩ, mình nói. Mạng sống của chúng ta, không có thứ gì không phải tự làm tự chịu; nhân đã gây tạo trong đời trước, cộng thêm những việc làm tốt, xấu trong đời này, kết hợp lại tạo thành cuộc sống trong hiện tại như thế này, đây chính là nguyên nhân tồn tại của sinh mạng.
Chỉ cần quán xét thời gian ngắn ngủi của một đời, chúng ta thấy có rất nhiều chuyện tưởng chừng không công bằng, nhưng cũng chẳng biết phải giải thích ra sao. Vẫn thường thấy có một số người, đời này rất siêng năng, cố gắng, nhưng lại không thành tựu việc gì; ngược lại có những người không siêng năng, cố gắng bằng, song hết sức thuận buồm xuôi gió, thuận lợi mọi bề. Mới xem qua có gì đó hết sức bất công; kì thực, muốn rõ chuyện này, cần phải đi ngược thời gian suy xét quá khứ, suy xét từng đời, từng đời, cho đến vô lượng đời của quá khứ. Chúng ta đã gây tạo rất nhiều hành vi khác nhau, có hành vi đã thành thục và thọ báo ngay trong đời; có cái chưa thành thục, mãi đến nay chúng ta mới gánh chịu; cũng có những hành vi mãi đến nhiều đời sau nữa mới thọ báo. Những hành vi chúng ta gây tạo, có thứ tốt, cũng có thứ xấu; hành vi tốt sẽ lãnh thọ phước báo, còn gây tạo nghiệp xấu ác phải chịu quả báo khổ.
Còn về giá trị của nhân sinh, đó là gì? Rất nhiều người cho rằng giá trị của nhân sinh, chính là có nhiều tiền, có địa vị cao, có danh phận, làm cho người khác phải xem trọng. Ví dụ, người được thăng quan tiến chức, y gấm về làng, khiến cho người thương, bà con làng xóm, anh em bạn bè đều nở mặt nở mày, như thế không chỉ biểu hiện giá trị của con người anh, mà nơi anh cư trú nhờ đó được thơm lây. Nhưng, đó có phải là giá trị thực sự của con người anh không?
Giá trị thực sự không phải ở chỗ vinh dự hư huyễn của gia tộc, mà được xem xét qua thực chất cống hiến của anh. Nếu anh là người duồng gió bẻ măng, đầu cơ trục lợi, lợi dụng quyền thế nhằm đạt được danh lợi, địa vị, cho dù hiển hách một thời, cũng không được gọi là giá trị thực sự. Bởi vì giá trị này là sự chân thật của tâm, nếu đời này gây tạo nghiệp xấu ác, tức làm cho sự chân thật của tâm bị tổn hại, nhất định đời sau phải lãnh chịu quả báo tương xứng với hành vi hiện tại.
Do đó, chúng ta có thể nói: Có cống hiến và phụng sự bao nhiêu thì có giá trị bấy nhiêu. Ví dụ nói, con người tôi hiện tại có giá trị gì? Tôi đã dùng một lượng thời gian để thuyết giảng phương pháp giải thoát của Phật-đà, khuyên mọi người tu nhân tích đức, đây là giá trị của tôi. Nếu lượng thời gian đó, thay vì thuyết giảng phương pháp giải thoát của Phật-đà, tôi lại dùng nó để ngủ nghỉ, ăn cơm, hay cãi lộn với người ta, như thế không được xem là giá trị. Giá trị nhân sinh cần phải được xây dựng trên nền móng làm lợi cho tha nhân, việc làm ấy giúp mình rất nhiều trong việc hoàn thành nhân cách, nuôi lớn phước đức, trí tuệ.
Tuy phần lớn chúng ta là những người đến đời này để lãnh thọ quả báo và trả nợ, song cũng có thể học tập theo tinh thần của chư Phật, Bồ-tát, phát thệ nguyện cho cuộc sống của mình. Thệ nguyện này có thể lớn có thể nhỏ, cũng có thể phát một nguyện nhỏ cho bản thân: “Mình nguyện suốt đời này phải làm người tốt”. Hoặc tự nguyện với lòng, cả đời này không làm việc xấu, không lười biếng, không đầu cơ trục lợi, tận tâm tận lực với trách nhiệm của mình. Giả sử đời này mình không làm trọn vẹn những gì đã nguyện cũng không sao, đời sau tiếp tục làm. Cuộc sống như thế, mới có giá trị và ý nghĩa, đồng thời tràn ngập niềm tin và hi vọng.
Tác giả: Pháp sư Thánh Nghiêm
Mạt nhân Đạo Quang dịch
