Bài này được trích từ cuốn
Lý thuyết tiến hóa trả lời một trong những câu hỏi cơ bản và sâu sắc nhất mà loài người từng hỏi bản thân họ: Tại sao chúng ta ở đây? Câu hỏi này được trả lời vào năm 1859 bởi nhà tự nhiên học Charles Darwin:
Chúng ta ở đây vì chúng ta được tiến hóa.
“Cái gì?” Tôi nghe bạn la lên. “Đó không phải câu trả lời!” Ngay cả những người hoàn toàn chấp nhận rằng chúng ta được tiến hóa cũng có thể có phản ứng này. Nó dường như không phải là một câu trả lời làm thỏa mãn cho câu hỏi tại sao chúng ta ở đây. Chắc chắn nó là một câu trả lời tốt cho một lời giải thích về câu hỏi. Nhưng đây không phải là lời giải thích mà hầu hết mọi người có trong đầu khi họ suy nghĩ về vấn đề. Ý định thực sự đằng sau câu hỏi được nắm bắt tốt hơn với câu hỏi khác:
Chúng ta ở đây vì mục đích gì?
Những điều tôi sẽ lập luận trong bài này đó là lý thuyết tiến hóa đem đến một câu trả lời cho ý nghĩa của câu hỏi này. Nhưng trước tiên, hãy xem một số câu trả lời thú vị mà mọi người đưa ra cho câu hỏi về ý nghĩa của cuộc sống
Những câu trả lời thuộc tôn giáo
Nhiều câu trả lời đến từ tôn giáo. Trong số những quan điểm gắn liền với những tôn giáo phương Tây cho rằng mục đích của cuộc sống là…
- Để phục vụ Chúa.
- Để chăm sóc trái đất
- Để được lên thiên đường
- Để thay đổi tôn giáo của một người
Những câu trả lời của phương Đông thì có một hương vị khác. Chúng bao gồm những quan điểm mục đích cuộc sống là…
- Để phá vỡ chu kỳ đầu thai và nghiệp
- Để đạt được sự giác ngộ và hòa vào ý thức chung
Tôi đã google “ý nghĩa của cuộc sống” và có nhiều câu trả lời thú vị về chủ đề này, tôi đặc biệt thích câu thứ ba:
• Dalai Lama: "Mục đích của cuộc sống của chúng ta là được hạnh phúc.”
• Ralph Waldo Emerson: " Mục đích của cuộc sống không phải là để hạnh phúc. Mà đó là trở nên có ích, được tôn trọng, sống từ bi.”
• Nelson Henderson: "Ý nghĩa đích thực của cuộc đời là trồng cây mà không vì mục đích cho mình ngồi dưới.”
• H. L. Mencken: "Bạn bước vào thế giới này chẳng có gì, và mục đích cuộc đời chính là làm nên được điều gì đó từ hai bàn tay trắng."
Sự tiến hóa và ý nghĩa của cuộc sống
Trước tiên, tôi muốn làm rõ những điều mà tôi sẽ không lập luận. Tôi không cho rằng lý thuyết tiến hóa ám chỉ rằng mục đích của cuộc sống là để tồn tại và sinh sản, hoặc để lại gen của chúng ta, hoặc nâng cao sự khỏe mạnh của chúng ta hoặc bất kì điều gì giống như vậy. Lý thuyết tiến hóa nói với chúng ta nơi chúng ta xuất thân.
Vậy lý thuyết ngụ ý điều gì?
Để trả lời điều này, chúng ta cần nhìn vào một số quan điểm nền tảng. Những lời giải thích thuộc truyền thống cho "thiết kế" được phát hiện thấy ở những cơ quan (ví dụ, sự thiết kế được phát hiện thấy ở mắt người) liên quan đến một kiểu giải thích được gọi là những giải thích theo thuyết mục đích (teleological explanations). Những giái thích theo thuyết mục đích được trình bày theo quan điểm về những mục đích và hậu quả tương lai. Ví dụ, chúng ta có thể cho rằng hươu cao cổ có cổ dài vì mục đích ăn những cái lá ở những cây cao. Từ quan điểm thuộc học thuyết Darwin , đây thực sự là câu trả lời sai. Trong thực tế, nó không chỉ là câu trả lời sai; nó là kiểu câu trả lời sai cho những câu hỏi trong sinh học. Hươu cao cổ không có một cái cổ dài để đạt được điều này hoặc bất kì mục tiêu nào khác trong tương lai. Nó có một cái cổ dài vì những chú hươu cổ dài trong quá khứ có nhiều khả năng tồn tại và sinh sản hơn những chú hươu cổ ngắn và do đó những chú hươu cổ dài có nhiều khả năng truyền lại gen quy định cổ dài. Vấn đề này là quan trọng để có một sự hiểu biết đúng về lý thuyết tiến hóa: Không có lời giải thích theo thuyết mục đích cho những cái cổ dài, mà chỉ có một lời giải thích theo lịch sử. Một lời giải thích theo lịch sử không tập trung vào những ảnh hưởng trong tương lai mà tập trung vào những hoàn cảnh quá khứ đem lại những sự thích nghi.
Bây giờ hãy quay lại với câu hỏi về mục đích của cuộc sống. Chúng ta đã xem xét nhiều câu trả lời khác nhau về tại sao chúng ta ở đây: để được lên thiên đường, để giúp đỡ những người khác, để truyền lại gen của chúng ta. Tất cả là những câu trả lời theo thuyết mục đích. Theo quan điểm tiến hóa, chúng không chỉ là những câu trả lời sai cho câu hỏi; chúng là kiểu trả lời sai. Darwin chỉ ra rằng chúng ta không cần thừa nhận bất kì kiểu mục đích hướng đến tương lai hoặc lo xa nằm bên dưới sự thiết kế rõ ràng trong thế giới sinh học. Ông ấy cho chúng ta thấy không có lý do gì để nghĩ rằng có một câu trả lời theo thuyết mục đích cho câu hỏi tại sao chúng ta ở đây. Mà chỉ có một câu trả lời thuộc lịch sử.
Vì vậy, lý thuyết tiến hóa đem đến những câu trả lời cho cả hai ý nghĩa của câu hỏi về tại sao chúng ta ở đây, câu trả lời thuộc lịch sử và theo thuyết mục đích:
Lịch sử: Chúng ta ở đây vì chúng ta được tiến hóa.
Mục đích: Chúng ta ở đây không vì bất kì mục đích nào
Điều đó đúng; đó là những gì tôi đang nói: Chúng ta ở đây không vì bất kì mục đích nào. Tất nhiên, chúng ta đều có những mục đích nhỏ của riêng chúng ta trong cuộc sống mà chúng ta lựa chọn và điều đó làm cuộc sống của chúng ta đầy ý nghĩa theo chiều hướng cảm xúc. Nhưng nếu chúng ta hứng thú với câu hỏi liệu cuộc sống rốt cuộc có ý nghĩa không, đúng hơn là liệu nó có ý nghĩa cảm xúc, thì theo Darwin , không có lý do gì để giả định rằng cuộc sống có bất kỳ ý nghĩa hoặc mục đích lớn lao nào.
Một kết luận buồn?
Điều này nghe có vẻ giống như một kết luận u ám, đặc biệt đối với những người tin rằng có một số mục đích bao quát với vũ trụ hoặc ý nghĩa với cuộc sống của chúng ta. Điểm đầu tiên cần hiểu đó là, ngay cả nếu nó là một kết luận buồn, điều này không nói lên điều gì về liệu nó có phải là một luận đúng hoặc chính xác hay không. Nhưng khi nó xảy ra, nó không nhất thiết là một kết luận u ám. Có một sự phân biệt quan trọng giữa quan điểm cho rằng cuộc sống rốt cuộc là vô nghĩa (đó là một kết luận về mặt triết học, trừu tượng) và cảm giác rằng cuộc sống của một người là vô nghĩa (đó là một triệu chứng của bệnh trầm cảm). Hầu hết mọi người có thể sống cuộc sống hạnh phúc ngay cả khi chấp nhận rằng cuộc sống không có ý nghĩa cao nhất, ít nhất là một khi họ đã quen với quan điểm. Một số người thậm chí còn hớn hở chấp nhận rằng cuộc sống là vô nghĩa và xem nó như trò giải trí theo cách kì lạ - một trò cười của vũ trụ nhưng không có người kể chuyện cười.
Đây là một vấn đề mà các nhà triết học hiện sinh vật lộn và đau khổ, và rất nhiều người đi đến kết luận tương tự như tôi: rằng cuộc sống rốt cuộc là vô nghĩa. Nhưng nhiều người phát hiện thấy một tia hy vọng. Họ kết luận rằng, nếu không có mục đích hoặc ý nghĩa áp đặt lên chúng ta từ bên ngoài bản thân chúng ta thì nó làm chúng ta được tự do lựa chọn những ý nghĩa và mục đích sống của riêng mình, cả về mặt cá nhân cũng như loài. Và đối với nhiều người, đây là một quan điểm giải thoát sâu sắc.
Nguồn
The Meaning of Life Revealed!
Evolution and the ultimate purpose of life
Published on January 8, 2011 by Steve Stewart-Williams in The Nature-Nurture-Nietzsche Blog
