“Tri túc bất nhục, tri sỉ bất đãi” – có nghĩa là: Hiểu biết thì không bị nhục, biết xấu hổ thì không bị ngược đãi. Để hiểu điều này cách giản dị, hãy nghe một lời khuyên của Kinh Phúc Âm: nếu ngươi vào hội đường hãy tìm chỗ ngồi bên dưới, khi đáng được ngồi trên người ta sẽ mời ngươi lên, chẳng phải hân hạnh sao?! Trái lại nếu ngươi không xứng lại ngồi chót vót hàng đầu, bị người ta mời xuống chẳng phải nhục nhằn sao?!
“Vô lại” là thứ người thấp cổ bé họng nhạt nhẽo chẳng cần phải để ý hay gặp lại. Loại này có cũng như không, cùng lắm là thứ giá áo túi cơm, thêm bát thêm đũa. Người Việt có câu “Thế gian chuộng của chuộng công/ Nào ai có chuộng người không bao giờ”, có nghĩa là người có của có công với mọi người sẽ được ghi nhớ, và cũng là người hữu ích cho người khác. Người phương Tây có phương ngôn “Kẻ nào chỉ vì mình sẽ thừa ra với người khác”. “Vô lại” – vì thế cũng là thứ vô tích sự, vô thưởng, vô phạt, nhờ nhờ, có cũng chẳng thêm gì, bớt cũng chẳng mất gì, thứ đó chỉ là đại diện vô hồn cho con số – tức sĩ số bát ăn.
“Vô sỉ” – thì là thứ đồi bại hơn thuộc phẩm chất tâm hồn, theo người Trung Quốc sỉ vả thì: vô sỉ – tức không biết xấu hổ thì là thứ không xứng đáng làm người, và tất cả tội lỗi trên đời đều bắt nguồn từ hai chữ “vô sỉ” này.
Nạn ăn cắp, dối trá, gian manh, lèo lá, phét lác, vô trách nhiệm, khôn ranh -ma lanh-ma xó-ma bùn ở Việt Nam thật đang ở mức trầm trọng, thậm chí có tác giả đang bàn, người Việt có kiểu chào chính thức nào chưa… nghe thật buồn!
Trung Quốc là một đại cường quốc dân số, vậy mà Lãnh tụ Tôn Trung Sơn đã chỉ bảo cả cách vệ sinh răng miệng, không nên nhổ bậy, rồi thải trung tiện ở chỗ đông người, rồi nạn ăn cắp vô tâm như cắt một mẩu da thuộc dây tải máy làm cả cỗ máy và dây chuyền giá vạn bạc nằm đắp chiếu…
Nạn ăn cắp của Việt Nam thì sao? Thôi thì ăn cắp cả dép để ngoài cửa, ăn cắp cả đường dây điện và điện thoại, ăn cắp nguyên liệu khiến cầu sập chết cả mấy chục mạng người, tháo cả đinh ốc cầu khiến cho nhiều người bị đặt vào tai nạn chết chóc, và ngay cả các thành phố lớn, kẻ cắp ngang nhiên ăn cắp những nắp cống, biến mặt đường thành bẫy giết người… vậy mà vô số kẻ vẫn nhởn nhơ cười bảo rằng “chưa có gì”. Chưa có gì ư? Nhiều nước họ yết bằng tiếng Việt nhắn nhủ thẳng cho người Việt chớ dại mà ăn cắp. Ăn cắp đến độ cả phóng viên truyền hình giầu nứt đố đổ vách cũng giở trò chôm xoáy, và chỉ có một nhúm người Việt sang nước Nhật mà đã lập kỷ lục thế giới với tên tuổi số liệu rõ ràng: 40% các vụ ăn trộm ở Nhật là của người Việt. Còn cả nước Nhật với phần còn lại của thế giới chỉ có 60% thôi.
Thụy Điển đã từng đặt camera theo dõi công nhân Việt Nam, và thấy cảnh ăn cắp diễn ra thường trực đến mức họ đã lấy đó làm ra một bộ phim tài liệu có tên “không thể cộng tác với Việt Nam”. Ở Việt Nam , ngay các quán cơm bụi ngày nay không hiếm gặp cảnh, người làm công khoe mẽ mình ăn cắp vật liệu như thể “chiến tích anh hùng, bố mày chẳng sợ ai”.
Ăn cắp xảy ra dễ dàng đại trà tại Việt Nam bởi một lý do nó không bị kết án cách quyết liệt, người ta nhờn với nó, và tất yếu như Hoàng đế Napoleon nói “Quá khoan dung với tội lỗi là đồng tình với tội lỗi”. Có lẽ rất nhiều người Việt nhìn thấy bóng dáng những ăn cắp kia hình ảnh tương tự của mình, chính thế mà người ta muốn xuê xoa với nó. Chẳng phải người Việt có câu “dễ người dễ ta, khó người khó ta” sao?!
Mới đây cũng chính vì các vụ ăn cắp ở Nhật bị phanh phui mà ông Giám đốc Hàng không Việt Nam mới phải ra lệnh: cấm các nhân viên phục vụ chuyến bay mang theo va ly lớn, mà chỉ được mang theo túi bé. Như vậy có phải là: không biết xấu hổ cho nên bị ngược đãi?!
Nhớ lại, đã có không ít người cảnh tỉnh tính xấu của người Việt, chẳng hạn như các cô dâu Việt sang Hàn Quốc xả rác lung tung… liền nghe có người biện hộ, con cháu tôi sang Hàn, người ta yêu lắm, dịu dàng ngăn nắp. Hay nguyên Tổng giám mục Hà Nội Ngô Quang Kiệt nói “Ra nước ngoài tôi xấu hổ khi cầm hộ chiếu là người Việt…” đã bị một phong trào ào ào xỉa xói phản đối, cho đó là nhục quốc thể, người ta đã quên một câu phương ngôn của người Việt rằng “Anh em khinh trước làng nước khinh sau”. Anh em trong nhà không học chữ sỉ với nhau, thì sẽ chuốc lấy cái ngày bị nhục, như số liệu 40% của Nhật công bố những vụ trộm cắp của người Việt có tên tuổi đàng hoàng. Rồi mới đây, một quan chức trong ngành giao thông ở Việt Nam lại phải cắp cặp sang Nhật để hỏi về số liệu vụ tham nhũng đường sắt… thật đúng là: vô tri sỉ thì bị ngược đãi.
Ở đời ai chẳng muốn được tôn trọng. Nhưng để nâng mình lên trước hết người ta phải biết cúi xuống tẩy uế chính bản thân mình, biết xấu hổ, biết tri sỉ chính bản thân, thì rồi mới có thể bước ra cuộc đời thanh cao được. Đằng này vừa nói đến tật xấu đã giãy như đỉa phải vôi thì làm sao có thể rèn rũa tính tri sỉ cho mình. Đấy cũng là cách “thân lừa ưa nặng”. Khi người ta cảnh tỉnh thì không muốn nghe, để đến mức phải xin hồ sơ điên xin cho con khỏi tội ăn cắp, các nước dùng tiếng Việt chỉ đích thị vào dân Việt ăn cắp, rồi Nhật Bản nêu số liệu có danh sách người và vụ việc không thể chối cãi…
Một con người trở nên cao đẹp thì không thể tự nhiên mà người ta phải khổ luyện đào thải mình, chính thế mà mới gọi là ngành giáo dục, tức giáo hóa dục vọng của mình, như có công mài sắt có ngày nên kim. Còn con người muốn để nguyên mọi thói hư nết xấu của mình ư, như vậy có gì cao trọng đặc biệt để mà khoe? Nhà mình không trộm cắp ư? Đó mới là cái tốt tối thiểu vì không vi phạm luật hình sự thôi, vậy còn cái tốt tối đa như lên Bắc cực cứu cá voi, hay vào trại hủi Qui Nhơn để chia sẻ bệnh tật với người cùi… bao giờ thì người tốt bình thường làm được?! Một nhúm người thật thà ư, cái tốt nhỏ đó đã xây lên được một nước Việt Nam hùng cường vạm vỡ cao chót vót về đức lý chưa? Chưa đâu! Vậy thì đừng đem vài cái tốt nhỏ như trò chơi của đám trẻ con “pháo nổ phao nang cả làng chịu chưa”, sau khi pháo đất nổ, liền đập dẹt một mẩu đất sét nhỏ của mình dán lên miếng vỡ toang hoác của pháo đất…
Dân tộc Việt Nam đã ngót trăm triệu người, hiển nhiên là cường quốc về dân số, tại sao chúng ta lại không hy vọng chúng ta sẽ trở nên cường quốc về mọi mặt. Muốn có cường quốc đó thì không thể không có cố gắng đặc biệt. Vậy thì trước mắt, khi bị bàn đến những biến cải thói xấu chớ xù mình lên như một con nhím bị trọng thương, mà hãy như con voi dẫu có bị tắm bằng bàn chải sắt vẫn cảm thấy khoan khái nhẹ nhàng.
Nguyễn Hoàng Đức
Theo BBC đưa tin, vào cuối tháng 6/2014, tổ chức Good Country Index, dựa trên các số liệu tin cậy và chắc chắn của Liên Hiệp Quốc và Ngân hàng thế giới World Bank đã xếp hạng Việt Nam đứng áp – bét dĩ nhân loại 124/125 nước về tiêu chí cống hiến cho nhân loại. Điều này khiến chúng ta nghĩ gì?
Còn nghĩ gì ư? Một nỗi nhục đã hiển hiện ra như thế mà vẫn còn nghĩ quanh co để lẩn trốn nỗi xấu hổ ư? Là người Việt chắc chúng ta chẳng lạ gì con người và quê hương, vì đấy là máu thịt giống nòi của ta, nó thân quen như quả cà với bát tương… nhưng thử ôn một tí kẻo chúng ta quên: mới đây Nhật cảnh báo số vụ ăn trộm của người Việt chiếm 40% các vụ trộm cắp ở Nhật. Trời ơi, có một rúm người Việt trên đất Nhật mà ăn cắp bằng gần một nửa cả thế giới cộng lại… như vậy có phải người Việt ăn cắp thường trực không?
Ăn cắp đã thế còn gian tham thì ở cỡ nào? Mới đây một cô gái Việt bị treo biển làm nhục giữa chợ trên đất Malaxia, sao cô ta lại không phải là người nước khác nhỉ? Các nước Bắc Âu đã từng đặt camera theo dõi các công nhân Việt Nam, thấy họ ăn cắp thường trực mọi lúc mọi nơi, và đã đặt một cái tên “Không thể làm ăn với Việt Nam”. Một người Nhật mới đây nói thẳng “người Việt mãi mãi hèn khổ vì gian vặt, ăn cắp vặt, một mét dây cao cấp giá dăm triệu, bị người Việt cắt vụn ăn cắp bán có vài trăm, thế thì bao giờ mới giầu mạnh được?” Một người Mỹ mới nói “Các bạn trẻ Việt chẳng hề có lý tưởng sống hay khao khát nào cao thượng, chỉ loanh quanh cái nhà cái xe”. Theo tin tức trong nước vừa đưa, hè phố kia đang đẹp bỗng bị lột lên làm lại, chỉ vì người ta thích giải ngân ăn quẩn ăn quanh… Không có lý tưởng cao cấp, chỉ tham vặt vãnh loanh quanh, phá hủy tiền triệu của chung kiếm tiển lẻ bỏ vào túi mình, đó chính là biểu hiện thiển cận của đám nô tài, chưa bao giờ trở thành chủ nhân đứng thẳng khao khát cái nhìn hướng ra xa.
Sự thật trên điều đầu tiên chúng ta cần học là chữ Sỉ. Bởi lẽ, sống mà Vô Sỉ, thì chỉ là kẻ Vô Lại – bất thành nhân, không có gì để bàn. Chữ Sỉ là sao? Bản chất của nó là của ông chủ. Bởi vì đám nô tài, cũng gọi là cẩu tài – tức chó má, lúc nào cũng bò rạp mặt đất xin cơm thừa canh cặn là quí lắm rồi, lúc nào cũng trình bày hoàn cảnh, lúc nào cũng biện hộ tôi đói lắm, tôi hèn lắm, không dám, cái thứ tôi làm sao có điều kiện để nghĩ đến những thứ cao siêu. Lương Tri ư? Tôi ít học, đâu có tri thức để mà Lương Tri? Chính vì lúc nào cũng biện hộ, né tránh, co cụm, bảo toàn nhau mà cái xấu của người Việt mới đại trà bội phần như vậy. Cái xấu mọc như cỏ dại! Cái tốt hiếm như đỉnh non ngàn. Trong khi ở xứ khác thì sao? Cái tốt nhiều như ruộng nho, ruộng lúa. Còn cái xấu chỉ là vài cục đá vấp bên đường. Giờ chúng ta hãy xét về nỗi nhục đội sổ này.
Trong một lớp học 7 người, nếu ta đứng bét, đã nhục rồi, vì người Việt bảo “thua thầy một vạn, không bằng thua bạn một ly”. Vậy mà lớp bảy người đó thành 20 người, ta vẫn đứng bét, từ số bảy chuyển thành số 20. Và cái lớp đó đông lên 125 người, ta vẫn cứ đứng bét, có phải cái bét là cố hữu, là căn tính, là đẳng cấp của ta không?! Giả sử thế giới bây giờ chia thành 1200 nước, tôi tin chắc rằng chúng ta vẫn ở tốp 1199. Tại sao? Vì cả đời, cả nhiều thời đại chúng ta vẫn mang tâm thế nô tài, dậm chân tại chỗ, và quen “ngồi bệt khỏi ngã” thì làm sao lên hạng?
Giờ để khách quan, chúng ta hãy bàn vào cái căn cốt bản chất nhất, đó là Bản tính của sự việc. Chúng ta buộc phải chấp nhận phương ngôn, cũng như mệnh đề, cũng như hiện thực rằng “Người ta không thể cho cái mà mình không có”. Một người hành hương hạ cái bầu da nước trên vai xuống tặng người khát lả vài ngụm nước, chỉ là nước lã thôi, nhưng nếu anh ta không có nước làm sao mà cho? Vậy mấy anh mặc xà lỏn ngê nga “đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt” xứ ta liệu có sẵn sàng cho người khác hớp nước không? Một nạn nhân bị đâm xe, ta chứng kiến, ta có cho họ được một sự làm chứng không, thế nhưng không ít người Việt không làm chứng còn hôi đồ của nạn nhân, khi nói thì lại bảo “anh này cũng đúng, anh kia cũng chẳng sai…” thế nghĩa là gì? Nghĩa là anh ta hèn nhát, nói nước đôi, và ngay cả cái việc làm chứng nhỏ nhất anh ta cũng không thể đem cho đời. Và tôi sống giữa một gia đình, một dòng họ, một quê hương như vậy, họ hầu như không muốn và không phân biệt nổi kẻ tốt người xấu, cái đúng cái sai, họ ù ù cạc cạc, sống bằng sự vụ lợi của bản năng ít ỏi, mà không cần đến ánh sáng của ý thức và công lý. Một dân tộc như vậy, nên người Nhật kia mới nói hùng hồn không hề do dự “người Việt mãi mãi hèn – khổ mà thôi”.
Người Việt có trưởng thành không? Lúc nào người ta cũng lẩn trốn đối thoại thì làm sao trưởng thành! Người Trung Quốc nói “Có lý đi khắp thiên hạ, không có lý không đi qua một bước chân”. Con người nếu không tôn trọn sự thật thì làm sao có lý?! Phương ngôn Latin có câu “Sự đồng tình của những kẻ thông minh là bằng chứng của chân lý”. Nếu những kẻ thông minh không tranh cãi và đồng tình với nhau, thì làm sao cái lý xuất hiện! Dân tộc Việt lẩn trốn đời sống lý trí. Chỉ ôm chặt lấy đời sống bản năng, không cần và không muốn phân biệt cái tốt và cái xấu, người hay và kẻ dở, đến bóng đá và thơ cũng không phân biệt được sự khác nhau, lúc bình bóng đá lại đua nhau đọc thơ con cóc, thì làm sao trưởng thành và tiến bộ? Cái thứ mà lúc nào cũng chơi gian đá lạc đội hình thì làm gì có tay nghề chuyên môn kể cả thơ lẫn bóng đá?!
Có một phương ngôn “Nếu lúc nào bạn cũng chỉ nghĩ đến mình, thì bạn sẽ thừa ra với người khác”! Đó là điều không thể tranh cãi. Một dân tộc mà lẩn trốn công lý phổ quát, chắc hẳn là những người ích kỷ, ăn xó mó niêu. Dân tộc đó chắc hẳn khó mà có gì đem cho người khác. Người Việt có câu “Ốc không mang nổi mình ốc lại còn đòi vác cọc cho rêu”. Người Việt lẩn trốn lý trí, lẩn trốn đối thoại, như vậy không có lý làm sao có thể đi quá một bước chân để mong giúp người khác?! Người Việt nghèo thì quá rõ rồi! Người Việt thiểu năng thì quá rõ rồi, bằng chứng trong suốt 20 năm và cho đến tận hôm nay họ vẫn giả đò thảo luận mà chưa tìm được giữa hai dòng xe, xe tải và xe con, xe nào chiến lược hơn, rút cục cả hai đều được ưu đãi về thuế. Người Việt không những ngu lâu dốt bền mà còn cố tình ngu, bằng chứng là họ cứ làm đường rồi mới đào cống để được làm đường lần hai, lần ba, và lần n. Rồi họ còn trắng trợn ngu, như vỉa hè đang yên lành lột lên làm lại… Vậy người Việt có cái gì để có thể cống hiến cho nhân loại? Không, hình như họ vẫn có thơ. Thơ mang cả vào bình luận bóng đá…
Cách đây vài hôm tôi mới gặp giáo sư Trần Đình Sử tại hội thảo ra sách tiểu luận của nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Từ Huy được tổ chức tại trường Đại Học Văn Hóa. Khi trao đổi, vị giáo sư bảo với tôi: Nhà văn họ phải ở trên cao giống như thượng đế (chữ này tôi cố tình viết thường) quan sát nhân loại thì mới có tác phẩm văn học đồ sộ chứ, đằng này, mình chỉ viết lóp ngóp như nô tài, làm sao có văn học được.
Ai cũng muốn sinh trưởng trong một gia đình quyền quí và giầu có! Nhưng không chọn được cha mẹ cũng như quê hương và dân tộc. Người Do Thái cũng là một dân tộc “bị nguyền rủa trên khắp thế giới” nhưng họ đã vươn lên trở thành dân tộc tinh hoa siêu việt của thế giới. Tại sao? Vì họ biết ý thức về sự Tự Sỉ. Biết nhục để vươn lên. Người Việt có câu “anh em khinh trước, làng nước khinh sau”, ý thức tự sỉ của người Việt rất kém, vì thế mới bị cả thế giới vạch mặt chỉ tên, coi như thứ nô tài mang mặc cảm kiễng chân dai dẳng thường trực. Chúng ta nên biết Hữu Sỉ để cải thiện mình. Bài viết của tôi mang mục đích rõ rệt như vậy, chứ không phải tôi muốn nói xấu đồng bào của mình. Người Việt có câu “thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng”, người dám nói thẳng mới là người chịu thiệt. Còn nếu à uôm với nhau, để rồi chúng ta lại phải nhìn thấy những đồng hương của mình bị treo biển bêu riếu trước ngực thì có nên không?
Người Việt có câu “Tham bát bỏ mâm”, bạn đừng vì niềm kiêu hãnh biện hộ bé như cái bát mà bỏ qua nỗi nhục to như cái mâm “Việt Nam chỉ đứng trước người đội sổ 125 của thế giới”. Hãy vì đại cục! Hãy học lấy nỗi nhục lớn để có được niềm kiêu hãnh lớn! Đấy mới là tình yêu nước thực sự. Và trước hết đó mới chính là tình yêu phẩm giá đích thực của con người.
Nguyễn Hoàng Đức
