Trao đổi giao cảm với nhau thì thực vô cùng khó khăn, ngay cả khi chúng ta quá quen biết nhau. Tôi có thể dùng những tiếng, những lời, những chữ mà hoàn toàn có một ý nghĩa khác hẳn với các bạn. Sự giao cảm chỉ có thể xuất hiện khi chúng ta, các bạn và tôi, gặp gỡ cùng lúc trên cùng một cấp độ ngang nhau; điều ấy chỉ có thể thực hiện khi có tình lưu luyến thật sự giữa con người, giữa chồng và vợ, giữa những người bạn thân thiết. Đó mới chính là giao cảm thực sự. Sự cảm thông đột ngột chỉ xảy ra khi chúng ta gặp nhau cùng ngang trình độ, đồng một thời gian.
Rất khó mà giao cảm với nhau một cách dễ dàng, hữu hiệu cùng động tác nhất định. Tôi đang dùng những tiếng giản dị, dễ hiểu không có nghĩa thuật ngữ khúc mắc, bởi vì tôi nghĩ rằng bất cứ một thuật ngữ nào cũng không thể giúp chúng ta giải quyết những vấn đề khó khăn của chúng ta; vì thế tôi sẽ không dùng một thuật ngữ nào cả, dù là thuật ngữ thuộc phạm vi tâm lý học hay thuộc phạm vi khoa học. Tôi không hề đọc bất cứ quyển sách nào về tâm lý học hay bất cứ quyển sách tôn giáo nào, đó là một điều quá may mắn. Qua sử dụng ngữ thông thường trong đời sống hàng ngày, tôi muốn gợi cho các bạn một ý nghĩa thâm sâu hơn về đời sống; nhưng việc ấy rất khó khăn nếu các bạn không biết cách nghe.
Nghe là cả một nghệ thuật tế nhị. Có khả năng thực sự để nghe đòi hỏi mình phải vứt bỏ hoặc xua đuổi qua một bên tất cả những thành kiến, tất cả những phương trình tiền định, những sinh hoạt thường nhật. Khi các bạn đang ở trong trạng thái cởi mở thì sự vật trở nên dễ hiểu; các bạn chỉ đang nghe thực sự là khi các bạn chú ý đặc biệt một sự thể nào đó. Nhưng rõ là không may mắn, hầu hết chúng ta đều lắng nghe qua một bức màn chống đối.
Chúng ta bị che lấp qua những thành kiến, dù là thành kiến tôn giáo hoặc tâm linh, tâm lý hoặc khoa học; hay chúng ta khuất lấp bận bịu với những mối lo âu hàng ngày với những nỗi lòng khát khao và những nông nổi sợ hãi. Qua bức màn chằng chịt những nông nổi ấy, chúng ta lắng nghe. Vì thế thực ra chúng ta chỉ lắng nghe tiếng ồn ào của chính ta, âm thanh của chính ta, chứ không lắng nghe những gì đang được nói. Rất khó mà xua đuổi qua một bên bối cảnh giáo dục của chúng ta, những thành kiến, những khuynh hướng, nghịch hướng; chúng ta phải vượt tới bên ngoài ngôn ngữ để mà có thể lắng nghe và hiểu lập tức ngay giây phút ấy. Đó sẽ là một trong những sự khó khăn của chúng ta.
Nếu trong khi tôi nói có điều gì nghịch lại với lề lối suy tư và tín ngưỡng của các bạn thì các bạn chỉ nên lắng nghe thôi, đừng chống đối lại. Các bạn có thể đúng, và tôi có thể sai; nhưng lúc các bạn chỉ lắng nghe và cùng khảo sát với tôi thì chúng ta cùng nhau sẽ khám phá ra sự thực. Không ai có thể mang sự thực cho các bạn. Chính các bạn phải khám phá ra sự thực; và muốn khám phá ra sự thực thì phải có một tâm thái trực kiến. Không thể nào có trực kiến được khi còn có sự chống đối, sự đề phòng, bảo vệ, phòng thủ, phòng vệ.
Sự giao cảm chỉ đến qua ý thức về cái đang là, nghĩa là hiện thể, những gì đang xảy ra trong hiện tại. Biết đúng cái đang là, thực tại, thực tế, thực thể, hiện thể, mà không cần phải giải thích nó, không cần phải kết án hoặc biện minh nó, như thế mới đúng là sự bắt đầu của thông minh tâm hồn. Chỉ khi nào chúng ta bắt đầu giải thích, chuyển nghĩa theo sự quy định trói buộc của đời sống chúng ta, theo thành kiến của chúng ta, thì lúc đó chúng ta đã xa lìa sự thực.
Tựu chung, việc làm của chúng ta giống như một việc khảo cứu. Muốn biết sự vật như thế nào, muốn biết thực chất nó là gì, việc ấy đòi hỏi sự khảo sát nghiên cứu; các bạn không thể chuyển nghĩa nó tùy theo sự bốc đồng tâm tư. Cũng như thế, nếu khi các bạn nhìn, quan sát, lắng nghe, ý thức cái đang là, đúng như nó đang là, thì vấn đề đã được giải quyết, đó là điều chúng ta cố gắng thể hiện trong tất cả buổi nói chuyện này. Tôi sẽ chỉ cho các bạn thấy cái đang là và không chuyển nghĩa nó tùy theo sự hứng khởi viển vông của tôi; và xin các bạn cũng đừng chuyển nghĩa nó và giải thích nó tùy theo bối cảnh quy định hoặc hậu cảnh trưởng thành của các bạn.
Thế thì chúng ta có thể nào ý thức tất cả mọi sự như là mọi sự ấy đang là? Từ khởi điểm ấy nhất định chúng ta sẽ đạt tới giao cảm. Biết được, ý thức được, vươn tới được cái đang là, chỉ có thế mới chấm dứt nổi cơn quằn quại nội tâm. Nếu tôi biết rằng tôi là một kẻ nói dối, và đó là một sự kiện mà tôi phải trực nhận, chỉ trực nhận là thế thì cơn quằn quại tâm tư mới chấm dứt.
Biết được, ý thức được mình là gì, đó đã là khởi nhóm sự thông minh tâm hồn, khởi sự lòng giao cảm, chỉ có thế mới giải thoát các bạn ra khỏi sự trói buộc của thời gian. Khơi dậy tính chất thời gian không phải theo nghĩa niên lịch mà theo nghĩa phương tiện trung gian hay theo nghĩa tiến trình tâm lý, tiến trình của tâm trí; khơi dậy thời gian, thời gian theo nghĩa ấy thì chỉ là khơi dậy tính chất phá hoại và gây ra hỗn độn, bấn loạn nội tâm.
Do đó, chúng ta chỉ có thể hiểu cái đang là khi chúng ta trực nhận nó mà không kết án, không biện minh, không đồng hóa. Ý thức rằng mình đang ở trong một điều kiện hoàn cảnh nào đó, trong một trạng thái tâm tư nào đó thì đã là tiến trình của sự giải phóng; nhưng kẻ nào không ý thức được hoàn cảnh của mình, không ý thức được sự chiến đấu nội tâm của mình mà lại cố gắng trở nên một cái gì khác bản chất mình thì đó chỉ tạo nên những thói quen tai hại. Vì vậy sự việc là thế, chúng ta phải nên nhớ rằng chúng ta muốn khảo sát cái đang là, quan sát và ý thức đúng mức cái đang là hiện thể mà không xuyên tạc nó, không giải thích nó.
Điều ấy đòi hỏi một tâm trí bén nhạy phi thường, một con tim uyển chuyển phi thường để mà ý thức được và theo dõi cái đang là; bởi vì cái đang là thì luôn luôn di động thường xuyên biến chuyển thay đổi và nếu tâm trí bị ràng buộc với tín ngưỡng, với kiến thức, thì nó không còn theo dõi, không còn đuổi theo sự vận hành nhanh chóng của cái đang là.
Cái đang là thì không tĩnh chỉ, chết cứng ngưng đọng, nó luôn luôn di động, chắc các bạn đã thấy thế nếu các bạn quan sát nó một cách gần gũi thân cận. Muốn theo dõi nó các bạn cần phải có tâm trí nhanh nhẹn và một con tim uyển chuyển; điều ấy không thể có được khi mà tâm trí vẫn bất động, tĩnh chết cố định trong một tín ngưỡng nào đó, trong một thành kiến nào đó, trong một sự đồng hóa nào đó; và một tâm trí và tâm hồn khô khan thì không thể nào theo dõi hiện thể một cách dễ dàng nhanh nhẹn.
Tôi nghĩ rằng không cần phải biện minh tranh luận dài dòng, không cần phải diễn tả nhiều lời, ai cũng ý thức rằng hiện nay sự khốn khổ, sự bấn loạn nội tâm, sự hỗn mang tập thể và cá thể đang ngự trị hoành hành. Chẳng những ở Ấn độ mà thôi mà lan tràn khắp toàn thể thế giới; ở Trung hoa, Mỹ châu, Anh quốc, Đức quốc, toàn thể thế giới, tất cả đều hỗn loạn, sự đau đớn khốn khổ bành trướng dâng tràn. Sự đau đớn ấy, sự khốn khổ bấn loạn ấy không phải chỉ xảy ra trong biên giới quốc gia, nó không còn tính cách cục bộ nữa, nó tràn lan khắp nhân loại.
Sự đau khổ hiện nay trở nên sắc bén phi thường, chẳng những cá thể mà thôi mà còn tập thể nữa. Vì đó là một tai họa thế giới mà không thể giới hạn nó trong một lãnh vực địa lý nào cả, một phân bộ, một sắc thái nào của bản đồ, giới hạn như thế thì thật là phi lý; bởi vì nếu làm thế thì chúng ta không thể hiểu được tất cả ý nghĩa trọn vẹn của sự đau khổ của toàn thể nhân loại.
Khi ý thức được sự hỗn mang như thế thì sự đáp ứng hiện nay của chúng ta phải như thế nào? Chúng ta phải phản ứng như thế nào?
Cơn đau đớn bi đát tràn lan khắp mọi lãnh vực, chính trị, xã hội, kinh tế; toàn thể tâm lý của chúng ta trở nên hỗn loạn, tất cả lãnh tụ chính trị và tôn giáo đã không đáp ứng lại được lòng hoài vọng của chúng ta; tất cả những quyển sách thiêng liêng đã đánh mất ý nghĩa của nó.
Các bạn có thể tìm đọc kinh Bhagavad Gita hoặc Thánh Kinh Thiên Chúa hoặc một tác phẩm luận thuyết mới mẻ nhất về chính trị học hay tâm lý học, các bạn sẽ thấy rằng tất cả quyển sách ấy đã mất ý nghĩa, đã mất tính chất trung trực của chân lý; tất cả các quyển sách ấy đã trở thành những lời ba hoa, những lời, những chữ, chỉ là những chữ. Và các bạn, và chính các bạn đã là những kẻ đọc lại lặp lại những lời những tiếng ấy, tâm trí các bạn cũng hỗn độn và bất định, và sự lặp lại những chữ chẳng đem đến lợi ích gì cả.
Do đó những chữ, những lời và những quyển sách đã mất giá trị; nghĩa là, nếu các bạn trích dẫn Thánh Kinh, hay trích dẫn Marx, hoặc Kinh Bhagavad Gita, khi các bạn trích dẫn như thế mà tâm trí các bạn lại bất an bất định và hỗn độn thì sự lặp lại của các bạn chỉ là một sự dối lừa láo khoét; bởi vì tất cả những gì được viết trong những tác phẩm ấy đã trở thành tuyên truyền, và sự tuyên truyền không thể là chân lý được. Vì thế khi các bạn lặp lại những lời người khác nói thì các bạn không còn hiểu được tư thái tính thể các bạn.
Các bạn chỉ khuất lấp sự hỗn độn tâm tư các bạn bằng những lời lẽ quyền uy của kẻ khác. Nhưng những gì chúng ta cố gắng thể hiện hôm nay, ngay lúc này, là tìm hiểu sự hỗn độn bây giờ và không khuất lấp nó bằng những lời trích dẫn vu vơ; vậy thì sự đáp ứng của các bạn đối với tình thế hỗn loạn hiện nay như thế nào? Các bạn làm thế nào để đáp ứng lại sự hỗn mang phi thường này, sự hỗn loạn, sự bất định của đời sống hiện nay?
Hãy ý thức về nó như tôi đã bàn đến: hãy theo dõi, không phải bằng lời lẽ của tôi, mà theo dõi chính tư tưởng đang vận hành trong tâm tư các bạn.
Hầu hết chúng ta đã có thói quen chỉ là những kẻ đứng ngoài, những khán giả và không chịu tham dự vào trò chơi. Chúng ta đọc sách mà chúng ta không bao giờ viết sách. Việc ấy đã trở nên lề lối quen thuộc của chúng ta, truyền thống quen thuộc của chúng ta, thói quen đại đồng và dân tộc, chúng ta chỉ là những khán giả, chúng ta chỉ là những kẻ đứng ngắm một cuộc đá banh, ngắm nhìn những chính khách công cộng và những nhà hùng biện. Chúng ta chỉ là những kẻ đứng ngoài hàng rào, ngó vào, và chúng ta đã đánh mất khả năng sáng tác, sáng tạo. Do đó, chúng ta chỉ muốn hưởng thụ và dự phần thụ động mà thôi.
Nhưng nếu các bạn chỉ là quan sát, nếu các bạn chỉ là những kẻ bàng quan, các bạn sẽ đánh mất hoàn toàn ý nghĩa của cuộc nói chuyện hôm nay, bởi vì đây không phải là bài dạy ở giảng đường, một buổi thuyết trình mà các bạn phải nghe vì thói quen. Tôi không mang đến cho các bạn một kiến thức nào cả, kiến thức, mà các bạn có thể thu lượm được trong bất cứ một quyển tự điển bách khoa nào. Những gì chúng ta cố gắng thể hiện hôm nay là mỗi người phải theo dõi tư tưởng chung với nhau, theo đuổi xa chừng nào tốt chừng ấy, theo đuổi cho thực sâu thẳm những khơi ý, những đáp ứng của chính những cảm giác chúng ta.
Vì thế tôi mong các bạn hãy khám phá ra sự đáp ứng của các bạn đối với duyên do này, đối với sự đau đớn hôm nay; đừng tìm hiểu lời lẽ của kẻ khác phải như thế nào mà phải tìm hiểu chính các bạn đáp ứng như thế nào. Sự đáp ứng của các bạn chỉ là sự đáp ứng lãnh đạm thờ ơ mỗi khi các bạn lợi dụng trục lợi nhờ sự đau đớn, nhờ sự hỗn mang, mỗi khi các bạn thu lượm lời lãi nhờ tình thế hỗn loạn hoặc kinh tế, xã hội, chính trị hoặc tâm lý. Nếu thế thì các bạn sẽ không bao giờ để ý bận tâm khi thấy sự hỗn mang còn tiếp diễn.
Hiển nhiên càng nhiều hỗn loạn ở thế giới này, càng nhiều hỗn mang thì người ta càng đi tìm kiếm an ninh tính mạng, đi cầu sự an bình đời sống. Các bạn có để ý điều đó không? Khi nào thế giới đang ở tình trạng hỗn loạn thì bằng mọi cách, nói một cách tâm lý, các bạn tự nhốt mình trong một hình thức an ninh nào đó, chẳng hạn như ngân khoản ở nhà ngân hàng, hoặc dưới hình thức của một ý thức hệ nào đó; nếu không thì các bạn tìm ẩn náu trong những bài kinh kệ, trong những lời nguyện cầu, các bạn đi nhà thờ hoặc đi chùa, đó thật ra chỉ là chạy trốn thực tại bi đát của thế gian.
Nhiều tôn phái tôn giáo đã được thiết lập, nhiều chủ nghĩa, nhiều ý thức hệ đã mọc ra như nấm ở khắp hoàn cầu. Bởi vì càng nhiều hỗn loạn xảy ra thì các bạn lại càng cần một lãnh tụ, một người nào đó để hướng dẫn các bạn ra ngoài sự hỗn mang, rồi các bạn chạy đi tìm cầu cứu nơi những quyển sách tôn giáo, nơi những kinh kệ hoặc đi tìm trú thân nơi bất cứ vị đạo sư nào mới xuất hiện; nếu không làm thế thì các bạn hành động và đáp ứng nô lệ theo bất cứ một hệ thống nào, khả dĩ giải quyết được vấn đề hiện hữu, bất cứ một hệ thống nào, thuộc về phái tả hoặc thuộc về phái hữu. Đó là những gì đang xảy ra hiện nay.
Mỗi khi nào các bạn ý thức được sự hỗn loạn hiện nay, ý thức được những gì đang xảy ra, đang là thì các bạn cố gắng chạy trốn nó. Tất cả những tôn phái, những học thuyết nào còn mang đến cho các bạn một hệ thống ý thức để giải quyết sự đau khổ kinh tế, xã hội hoặc tôn giáo thì đó đúng là mối hiểm họa tai hại nhất; bởi vì lúc bấy giờ hệ thống ý thức lại trở thành quan trọng, chứ không phải con người. Dù đó là hệ thống ý thức tôn giáo hay hệ thống ý thức của phái tả hay phái hữu.
Hệ thống ý thức trở thành quan trọng, triết lý, ý tưởng, những thứ ấy trở thành quan trọng, chứ không phải con người nữa; vì tranh đấu cho một ý tưởng, cho ý thức hệ, các bạn sẵn sàng hy sinh toàn thể nhân loại, đó là điều đang xảy ra hiện nay ở thế giới.
Đây không phải là sự giải thích chủ quan của tôi. Nếu các bạn quan sát các bạn sẽ thấy rằng đó là điều xảy ra thực sự hiện nay trên thế giới, trên thực tế. Hệ thống ý thức đã trở thành quan trọng, do đó khi mà hệ thống ý thức đã trở thành quan trọng thì con người, các bạn và tôi, đã mất hết ý nghĩa; và những người kiểm soát điều trị hệ thống ý thức, dù là tôn giáo hay xã hội, dù là phái tả hay hữu, thì chính những người đó trở thành những kẻ thị uy, thị quyền và sẵn sàng hy sinh các bạn, hy sinh cá thể. Đó là những điều đang xảy ra hiện nay trên thực tế.
Vậy thì lý do của sự hỗn loạn hiện nay, của cơn khốn khổ hiện nay là gì? Làm thế nào sự khốn khổ này có thể xảy ra, sự đau đớn này, chẳng những chỉ đau đớn bên trong tâm hồn mà còn đau đớn ở thể xác? Sự sợ hãi hiện nay và sự mong ngóng chiến tranh hiện nay, trận thế chiến thứ ba đang bùng nổ? Lý do của nó là gì? Hiển nhiên điều ấy chứng tỏ sự sụp đổ tất cả giá trị tinh thần thiêng liêng và sự đề cao ca tụng tất cả những giá trị giác quan, giá trị của những sự vật làm bằng tay chân hay hoặc bằng tâm trí.
Những gì sẽ xảy ra khi mà chúng ta không còn bất cứ một giá trị nào khác, ngoài ra giá trị của những sự vật giác quan, giá trị của những sản phẩm tâm trí, của bàn tay, của những máy móc? Chúng ta càng đặt nhiều ý nghĩa cho giá trị cảm giác của sự vật thì càng nhiều sự hỗn loạn xảy ra, phải thế không? Đây không phải là lý thuyết của tôi. Các bạn không cần phải kê cứu những quyển sách để khám phá ra rằng những giá trị của các bạn, sự giàu sang của các bạn, đời sống kinh tế và xã hội đã được xây dựng trên những sự vật làm bằng tay chân hoặc bằng trí tưởng.
Như thế, chúng ta sống, sinh hoạt và xây dựng tính thể của chúng ta trên những giá trị cảm tính. Nói thế có nghĩa là những sự vật của trí óc, những sản phẩm của tay và của máy móc cơ khí đã trở thành quan trọng, thì tín ngưỡng trở nên nặng nghĩa – đó có phải là đúng những điều đã xảy ra ở thế giới hiện nay không?
Như thế càng đặt nhiều ý nghĩa và những giá trị cho những cảm giác thì còn gây ra nhiều hỗn loạn; mà khi hỗn loạn thì chúng ta tìm cách chạy trốn nó qua nhiều hình thức như tôn giáo, kinh tế hoặc xã hội, hay qua tham vọng, qua quyền hành, qua sự tìm kiếm thực tại. Nhưng thực tại thì rất gần, các bạn không cần tìm kiếm nó; và kẻ nào đi tìm chân lý thì không bao giờ gặp chân lý cả.
Chân lý là ở trong cái đang là – và đó chính là vẻ đẹp tuyệt vời của chân lý nhưng mỗi khi các bạn hình tượng chân lý, mỗi khi các bạn tìm kiếm chân lý thì các bạn bắt đầu phấn đấu quằn quại; và kẻ nào phấn đấu quằn quại trong nội tâm thì không thể nào hiểu được, giao cảm được sự thực. Đó là lý do tại sao chúng ta phải trầm lặng, quan sát, ý thức một cách thụ động, sáng suốt một cách tiêu cực. Chúng ta thấy rằng đời sống của chúng ta, hành động của chúng ta, vẫn luôn luôn nằm trong lãnh vực phá hoại, nằm trong lãnh vực thống khổ, như một cơn sóng biển, sự hỗn loạn và hỗn mang luôn luôn dập dồn lôi kéo chúng ta đi. Không còn khoảng cách nào rớt lại trong sự hỗn loạn của đời sống.
Bất cứ hành động nào của chúng ta trong hiện tại dường như đều mang tới hỗn mang, dường như dẫn đến đau buồn và thống khổ. Hãy nhìn cuộc đời của các bạn và các bạn sẽ thấy rằng đời sống của chúng ta vẫn luôn luôn nằm ngay biên giới của khổ đau. Việc làm của chúng ta, sinh hoạt xã hội của chúng ta, thái độ chính trị của chúng ta, và những sự liên kết của những quốc gia khác nhau để ngăn ngừa chiến tranh, tất cả việc làm ấy vẫn chỉ là gây thêm chiến tranh. Sự phá hoại theo đuổi đời sống chúng ta; bất cứ những gì chúng ta làm đều đưa đến sự chết. Đó là những gì đang xảy ra hiện nay.
Chúng ta có thể chấm dứt sự khốn cùng này lập tức hay không, chúng ta có thể tiếp tục thoát ra ngoài cơn sóng dâng tràn của sự hỗn loạn và đau khổ? Nghĩa là những bậc Đại Sư, dù là Phật hay Chúa đã xuất hiện trên đời, họ đã chấp nhận đức tin và chính họ, có lẽ, họ đã giải thoát khỏi sự hỗn mang thống khổ. Nhưng họ không bao giờ ngăn chặn được sự thống khổ, họ không bao giờ chấm dứt được sự hỗn loạn. Sự hỗn loạn tiếp tục xảy ra, sự thống khổ vẫn tiếp tục xảy ra trên đời.
Khi nhận ra sự hỗn loạn kinh tế xã hội hiện nay, cơn hỗn mang thống khổ hiện nay mà các bạn nương náu ẩn mình vào đời sống tôn giáo thánh thiện tu hành lìa bỏ thế tục thì các bạn có thể có cảm tưởng rằng các bạn đang nối gót những bậc Đại Sư; nhưng trần gian này vẫn tiếp tục chứng kiến sự hỗn mang sự thống khổ và sự phá hoại, cơn đau đớn muôn đời của những kẻ giàu và nghèo.
Vì thế vấn đề của chúng ta, vấn đề của các bạn và của tôi, là tìm hiểu xem chúng ta có thể nào bước ra ngoài cơn đau khổ này một cách lập tức hay không. Có thể nào sống giữa đời, các bạn từ chối không chịu lệ thuộc vào đó, các bạn có thể giúp đỡ kẻ khác thoát khỏi sự hỗn mang này, không phải trong tương lai, không phải ngày mai, mà ngay bây giờ. Đó mới chính thực sự là vấn đề của chúng ta.
Chiến tranh đang xảy ra có lẽ còn tàn khốc hơn nữa, còn khủng khiếp hơn nữa. Nhất định chúng ta không thể ngăn chặn nó được, bởi vì tất cả duyên do ngõ thoát, tất cả những vấn đề đều quá mãnh liệt và quá khủng khiếp. Nhưng các bạn và tôi có thể trực nhận sự hỗn loạn đau khổ ngay lập tức, chúng ta có thể làm thế hay không? Chúng ta phải trực nhận rồi chúng ta mới có thể đánh thức sự liên cảm trực nhận chân lý cho người khác.
Nói khác đi, các bạn có thể tự do ngay bây giờ không? Bởi vì đó là con đường duy nhất để thoát khỏi cơn thống khổ hiện nay. Sự trực nhận chỉ có thể xảy ra trong hiện tại; nhưng khi các bạn nói rằng ‘ngày mai tôi sẽ làm việc ấy’ thì đợt thủy triều hỗn loạn sẽ mang các bạn chìm đi và lúc bấy giờ các bạn vẫn luôn luôn triền miên chới với trong hỗn loạn.
Chúng ta có thể nào đi đến một trạng thái mà chính các bạn trực nhận chân lý ngay giờ phút này và chấm dứt sự hỗn loạn? Tôi nói rằng việc ấy có thể thực hiện được ngay bây giờ và đó là con đường duy nhất. Tôi nói rằng việc ấy có thể thực hiện và phải thực hiện mà không cần nương cậy vào giả thuyết hay tín ngưỡng gì nữa. Phải khơi dậy cuộc cách mạng tuyệt diệu này, không phải để tiêu trừ những người Tư bản và thay vào đó một nhóm người khác, không, không phải thế, khơi dậy sự chuyển hóa kỳ diệu trong tâm tư, một cuộc cách mạng duy nhất đúng nghĩa đó, mới là vấn đề của chúng ta.
Cách mạng theo nghĩa thông thường chỉ là sự biến dạng hay sự trá hình liên tục của phái hữu theo những ý tưởng của phái tả. Thực ra phái tả chỉ là sự trá hình liên tục của phái hữu trong một hình thể biến dạng. Nếu phái hữu đặt nền móng trên những giá trị cảm giác thì phái tả chỉ là sự trá hình liên tục của những giá trị cảm giác giống y như thế, chỉ khác nhau về cấp độ hay cách diễn tả thôi.
Vì thế cuộc cách mạng thực sự chỉ có thể xảy ra khi mà các bạn, nghĩa là cá thể trở nên ý thức điềm đạm sáng suốt về sự quan hệ tương giao đối với nhau, sự quan hệ tương giao giữa vợ, con, chủ, láng giềng, tất cả sự tương giao ấy chính là xã hội. Xã hội tự nó không phải là một thực thể. Xã hội là tất cả những gì mà các bạn và tôi đã tạo ra trong mối liên giao hỗ tương; xã hội chỉ là sự diễn tả phát hiện bên ngoài của tất cả những trạng thái tâm trí bên trong chúng ta.
Vì thế nếu các bạn và tôi không hiểu nhau, mà chỉ biến đổi hình thức bên ngoài thôi thì việc ấy chẳng có ý nghĩa gì cả, vì ngoại giới chỉ là nội giới phát hiện phóng đại; nói thế nghĩa là không thể nào có sự biến đổi hữu hiệu hay cải cách triệt để trong xã hội khi mà tôi không tự hiểu tôi trong sự giao tiếp với các bạn.
Vì bối rối hỗn loạn trong sự giao tiếp của tôi, tôi đã tạo ra một xã hội khuôn đúc lại sự hỗn loạn nội tâm của chính tôi, xã hội ấy chỉ là sự diễn tả ngoại hiện những gì nằm trong tự thể của tôi. Đó là một sự thể hiển nhiên mà chúng ta có thể thảo luận được. Chúng ta có thể thảo luận để tìm hiểu xã hội, sự diễn tả ngoại hiện, đã tạo ra tôi hay chính tôi đã tạo ra xã hội.
Phải chăng đó là một sự kiện quá hiển nhiên rằng chính sự giao tiếp của tôi đối với người khác đã tạo ra xã hội và không thể nào thay đổi vai trò căn bản của xã hội nếu tôi không thay đổi nền tảng của chính bản thân tôi? Khi chúng ta mong đợi một hệ thống ý thức để chuyển hóa xã hội thì chúng ta chỉ là chạy trốn vấn đề, bởi vì một hệ thống ý thức không thể nào chuyển hóa con người; chính con người luôn luôn chuyển hóa hệ thống ý thức, điều ấy lịch sử đã chứng minh.
Chỉ khi nào trong sự giao tiếp với người khác mà không tự hiểu mình, thì chính tôi sẽ là nguyên nhân của sự hỗn mang, thống khổ, phá hoại, sợ hãi, tàn bạo. Sự tự hiểu mình không phải là vấn đề thời gian; tôi chỉ có thể hiểu tôi ngay trong giờ phút này. Nếu tôi nói rằng tôi sẽ hiểu mình vào ngày mai thì hiện tại tôi chỉ tiếp tục đồng lõa gây ra sự hỗn mang thống khổ, hành động tôi như thế chỉ là phá hoại. Khi mà tôi nói rằng tôi sẽ hiểu tôi trong tương lai thì tôi chỉ đem lại yếu tố thời gian, như thế lại bị trói buộc trong đợt thủy triều hỗn loạn tai hại.
Sự hiểu biết là nằm ngay giờ phút này, hiện tại bây giờ, chứ không phải vào ngày mai. Ngày mai là chỉ dành cho những tâm trí lười biếng, những tâm trí biếng nhác, những tâm trí vô tình, lãnh đạm, hững hờ.
Khi các bạn thích thú một điều gì thì các bạn làm ngay việc ấy lập tức; sự hiểu biết hiện ra lập tức và tức khắc xảy ra sự thay đổi, sự chuyển hóa tâm thức. Nếu các bạn không thay đổi ngay bây giờ thì các bạn sẽ không bao giờ thay đổi, bởi vì sự thay đổi xảy ra trong ngày mai thì chỉ là sự biến dạng chứ không phải là sự chuyển hóa triệt để, sự chuyển hóa hoàn toàn trọn vẹn chỉ có thể xảy ra ngay giờ phút này, cuộc cách mạng phải là ngay giờ phút này, chứ không phải ngày mai.
Khi cuộc cách mạng xảy ra ngay bây giờ thì các bạn sẽ không còn vấn đề nào nữa, bởi vì bản ngã không còn bận tâm về chính nó nữa, chỉ có thế các bạn mới thoát vượt qua trào lưu phá hoại.
Tác phẩm: Tự do đầu tiên và cuối cùng
Phần 1 - Chương 1: Phần mở đầu – J. Krishnamurti
