Nhằm giúp chúng ta hiểu thêm phần
nào về khổ đau và hạnh phúc do đồng tiền mang đến, chủ đề mà chúng tôi nói đến
là “Hai mặt của đồng tiền”. Chúng ta cần hiểu và sử dụng đồng tiền như thế nào
cho đúng, không vì nó tạo nghiệp rồi chịu khổ đau tội lỗi mà nương vào nó làm
lợi ích cho người.
Ai đã đi vào cuộc sống, bôn
ba xuôi ngược trên chợ đời, tranh đua với người đời mà không một lần
cảm nghiệm cái mãnh lực của đồng tiền? Đồng tiền nối liền với
khúc ruột của con người, nó cũng chính là cái căn cơ của buồn vui
sướng khổ của nhân loại? Cũng chính đồng tiền đã đưa đẩy con người
tới thành công hay thất bại, được thiên hạ nể vì, nhân nhượng hay khinh
khi coi thường! Vì thế tiền bạc đã biến thành một thứ quyền lực vô
song, có ảnh hưởng trong cuộc sống con người. Thế sự thăng trầm, con
người thay lòng đổi dạ, xã hội đảo điên, luân thường đạo lý bị xáo
trộn, tất cả cũng vì ảnh hưởng của đồng tiền. Vậy đồng tiền có ý
nghĩa như thế nào với con người.
Tiền - kẻ sát nhân. Tiền - ngọn
nguồn của cuộc sống. Tiền - căn nguyên của cái ác.
Trước hết tôi xin định nghĩa về
tiền: Vậy tiền là gì? giá trị đích thực của nó ra sao, mà chi phối đời sống con
người như thế? Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản, tiền là những tờ giấy,
hoặc những mảnh kim loại nhỏ được con người gán cho sự quý báu và định cho nó
một giá trị nhất định, xem nó là cán cân để cân đong đo lường giá trị tất cả
các vật dụng, có khi nó còn đo được cả tình cảm của con người! Song song với
các giá trị ấy, tiền có khi đồng nghĩa với tội ác, với danh vọng, địa vị và mọi
thứ làm nên cuộc đời. Dựa vào tiền, bên ngoài hiện tướng phân chia giai cấp,
bên trong là lệ thuộc; bên ngoài là an vui hạnh phúc, bên trong là khổ đau tột
bậc. Vì thế, qua dòng lịch sử nhân loại, nhiều bậc thánh hiền, các
nhà mô phạm, đặc biệt là các tôn giáo đã đưa ra nhiều lời, nhiều
giáo thuyết nhằm răn dạy, cải hóa lòng người.
Theo lý thuyết nhà Phật:
"tham-sân-si" là ba kẻ thù của con người. vậy muốn khởi công
tu thân tích đức, con người, nhất là kẻ tầm "Đạo", cần khước
từ và chế ngự lòng tham! Tham lam là đầu mối sinh ra dục vọng. Vậy
muốn thoát khổ con người cần diệt dục, mà muốn diệt dục, cần phải
chế ngự, tận diệt lòng tham, vì lòng tham của con người vô đáy! Tham
tiền, tài, danh vọng ....chính lòng ham mê tiền bạc là mẹ sinh ra muôn
vàn tính hư nết xấu khác".
Từ khi con người định giá trị
đồng tiền thì nó đã đóng vai trò chính yếu quyết định đời sống con người. Đồng
tiền gắn liền khúc ruột, nó chia cách tình cảm anh em ruột thịt, vì thế mà bao
gia đình phải chịu cảnh cốt nhục chia lìa. Biết bao người vì đồng tiền mà vào
tù ra khám, vì đồng tiền mà cướp bóc giết người, vì đồng tiền mà gây nên cảnh
chiến tranh chết chóc, máu đổ thịt rơi. Ngày nay, đồng tiền đóng một vai trò
chính yếu, thậm chí còn quyết định đời sống sinh hoạt của con người. Đồng tiền
có thể thay mắt ghép tim, sửa xấu thành đẹp, có thể thay đổi cuộc đời nghèo khổ
thành giàu sang tột bực. Mặt tích cực của đồng tiền là có thể nâng cao dân trí,
cải thiện đời sống nhân dân, đưa đất nước tiến bước theo nền văn minh đương
đại, làm thay đổi vận mạng đất nước, ảnh hưởng lớn đến cộng đồng xã hội….
Đồng tiền ngày nay có một sức
mạnh thật đáng sợ. Trước đây, con người tạo ra tiền bạc dùng để thay thế giá
trị hàng hóa. Nhưng khi đồng tiền trở nên hữu ích vì tiện lợi thì tiền bạc lại
tác động chi phối mãnh liệt đến đời sống con người. Xã hội càng phát triển, đời
sống vật chất càng cao thì đồng tiền càng có vị thế. Hầu như mọi thứ trong đời
sống vật chất đều có thể đánh đổi bằng tiền, thậm chí tiền có thể mua cả một số
giá trị tinh thần nếu như người ta “bán rẻ” nó, chẳng hạn như quyền lực, danh
tiếng, sự trọng vọng của xã hội…
Chính vì thế mà con người đã ví
von đề cao đồng tiền đến mức gần như sùng kính: “Tiền là Tiên, là Phật”, đồng
tiền có quyền năng rất lớn. Giá trị của đồng tiền đối với đời sống con người
được xem như gắn liền với nhau: “Đồng tiền liền khúc ruột”, “Tiền là xương
máu”, “Đồng tiền là mạch sống”…Tiền bạc không những ảnh hưởng sâu đậm
trên cộc sống con người thôi đâu, nó còn làm sai lạc cả nhân quần xã
hội, thế thái nhân tình cũng vì thế mà đảo-điên cuồng loạn. Nguyễn
Công Trứ để lại bài thơ nổi danh như sau:
Thế thái nhân tình gớm chết thay
Lạt nồng trông chiếc túi vơi đầy
Hễ không điều lợi, khôn thành dại
Ðã có đồng tiền dở cũng hay
Khôn khéo chẳng qua ba tấc lưỡi
Hẳn hoi không hết một bàn tay
Suy ra cho kỹ chi hơn nữa
Bạc quá vôi mà mỏng quá mây.
(Thế thái nhân tình)
Xã hội hiện đại là xã hội mà mọi
người cần phải có tiền để giải quyết các nhu cầu đời sống, vì thế việc tạo ra
tiền và sử dụng tiền gần như là vấn đề thiết yếu. Nhà cửa,trang phục, thực
phẩm, phương tiện đi lại, phương tiện giải trí, thông tin truyền thông, mọi
tiện nghi của đời sống… đều được trao đổi bằng tiền. Nếu không có tiền dường
như chúng ta không có gì cả. Đồng tiền đã tạo nên áp lực rất lớn đối với con
người và nó trở thành tâm điểm buộc con người phải xoay quanh nó.
Trong một xã hội nếu như giá trị
đồng tiền chi phối tất cả thì những giá trị khác của cuộc sống dễ dàng bị bỏ
quên, bởi lúc này người ta mù quáng vì tiền. Bản thân đồng tiền không có tội,
chỉ vì sức ảnh hưởng của nó quá lớn đến độ che khuất cả tầm nhìn của chúng ta.
Nếu bị mù quáng vì sức mạnh của đồng tiền thì chúng ta không còn biết đến những
gì đáng quý và quan trọng hơn, thậm chí chúng ta có thể rơi vào sai lầm, tội
lỗi. Tiền bạc không những làm hư con người, không những làm cho con
người trở nên mù quáng mà thôi, nó còn làm cho nhân loại đi lạc vào
sa đoạ! Người đời thường bị tiền bạc lung lạc, thay trắng đổi đen,
hoặc trở nên kiêu căng ngạo nghễ, khinh dễ đồng loại cũng chỉ vì cậy
vào mãnh lực của đồng tiền.
Người ta thường nói đùa mà thật
về tiền bạc như sau: “Tiền là tiên là Phật, là sức bật của tuổi trẻ, là sức
khỏe của tuổi già, là cái đà danh vọng, là cái lọng che thân, là cán cân công
lý…”. Điều này phản ảnh phần nào thực trạng xã hội khi đồng tiền có sức mạnh
chi phối mọi lãnh vực của đời sống. Đồng tiền có thể mang lại niềm vui, hạnh
phúc cho con người, vì tiền có thể tạo ra nhà cửa xe cộ, thức ăn thức uống, các
thú vui tiêu khiển. Tiền có thể đáp ứng các nhu cầu, tham muốn hưởng thụ…
Với ý nghĩa tiêu cực, đồng tiền
có thể giúp người ta có được sự nghiệp danh vọng, giúp thăng quan tiến chức.
Đồng tiền có thể bưng bít, che giấu sự thật, đảo lộn thị phi, làm ô dù che chở
cho người ta nhúng tay vào tội lỗi, đồng tiền ở đâu thì cán cân công lý nghiêng
về bên đó. Chính vì đồng tiền có sức mạnh và quyền năng như thế mà người ta
không ngại bỏ thời gian, công sức, bất chấp thủ đoạn, thậm chí bán rẻ lương
tâm, đạo đức để đeo đuổi mục đích kiếm tiền. Tiền bạc mang lại niềm vui và hạnh
phúc cho con người, nhưng cũng chính nó cướp đi niềm vui và hạnh phúc của con
người, vì chạy theo đồng tiền mà người ta quên đi những giá trị sống khác, thậm
chí đánh mất bản thân, vì đồng tiền mà người ta sẵn sàng gieo đau khổ cho nhau
và làm cho xã hội bất an, điên đảo.
"Bạc ác chi mi lắm rứa tiền,
Mi làm nhân loại hóa ra điên!
Mi tô mặt nạ đen ra trắng,
Mi xé ân tình thẳng hóa xiên!
Mi gác luân thường vào một xó,
Mi đưa nhân nghĩa xếp ai bên!
Mi làm nhân loại đua tranh mãi,
Bạc ác chi mi lắm rứa tiền!???
(Quốc Nghệ)
Tuy nhiên, tiền không phải là tất
cả, suy xét kỹ, có nhiều thứ không thể mua hay đánh đổi bằng tiền. Và một xã
hội muốn phát triển phải toàn diện chứ không phải chỉ phát triển về kinh tế.
Trong đời sống, đồng tiền có thể mua được thực phẩm, thuốc men, nhưng không mua
được sức khỏe và sinh mạng. Đồng tiền có thể mua được các thú vui hưởng thụ,
các trò tiêu khiển giải trí nhưng không mua được an vui đích thực. Tiền bạc có
thể tạo ra nhà cửa chứ không xây dựng được tổ ấm gia đình. Đồng tiền có thể
mang lại giàu sang chứ không mang lại hạnh phúc. Có tiền dễ dàng có được chồng
sang vợ đẹp nhưng không hẳn có được tình yêu. Có tiền sẽ có được nhiều tiện
nghi nhưng chưa hẳn có được sự thảnh thơi thoải mái. Đồng tiền có thể tạo nên
danh vọng, sự nghiệp, quyền lực nhưng không lâu bền. Đồng tiền có thể giúp
người ta trốn tránh tội lỗi, thoát khỏi lưới ngục tù nhưng không thể thoát khỏi
sự giày vò đày ải của lương tâm.
Việc tạo ra tiền và sử dụng tiền
đều có hai mặt tích cực và tiêu cực. Tạo ra tiền bằng công sức của chính mình,
bằng cách thức, phương tiện chân chính, đó là tích cực. Sử dụng đồng tiền vào
mục đích tốt làm lợi ích bản thân, gia đình và xã hội, xây dựng gia đình và xã
hội phát triển vững mạnh, phồn vinh, đó là tích cực. Ngược lại, bất chấp hậu
quả, dùng mọi thủ đoạn bất chính, phi pháp làm tổn hại nhân phẩm đạo đức bản
thân, vi phạm lợi ích, hạnh phúc an vui của người khác để tạo ra tiền cho mình,
đó là tiêu cực. Việc sử dụng đồng tiền vào mục đích sai trái, gây ra tội lỗi là
việc làm tiêu cực có hại cho bản thân và xã hội.
Trong xã hội hiện nay, việc làm
ra tiền và sử dụng tiền một cách hợp lý, tích cực là một thử thách rất lớn đối
với mọi người. Đối với người đệ tử phật cần phải nhận rõ hai mặt của đồng tiền.
chúng ta phải biết tiền chỉ là phương tiện tạm thời, không quá mong cầu, tìm
kiếm nó để rồi lại khổ đau giàng buộc. Vì chính thân ta còn giả tạm vô thường
thì đồng tiền làm sao con mãi, nó là thứ trao tay hết người này đến người khác,
ta không quá hệ lụy vào nó, ta phải biết nó là thứ giả tạm nên đừng quá mong
cầu, bị mất ta không than trách.
Ta nên sử dụng đồng tiền cho
đúng, đừng quá tham lam, bo bo ích kỷ lo cho bản thân mà nên biết tiền là của 5
nhà, nên rộng lượng bố thí phóng sanh, làm công đức cho mình ở hiện tại và
tương lai. Để đồng tiền không trở thành rắn độc, làm ảnh hưởng đến chúng ta.
Người Phật tử phải bình tâm quán niệm để rủ bỏ những ý niệm bám víu, lệ thuộc
hoàn toàn vào tiền bạc, tìm về với những giá trị sống khác mà từ lâu ta lãng quên
mới có thể thoát khỏi sự nhấn chìm của vòng xoáy tiền bạc, vượt qua được những
khổ não, bất an do tiền bạc gây ra. Chúng ta phải biết vận dụng giáo pháp của
Như Lai để việc kiếm tìền và vận dụng đồng tiền phù hợp với lời dạy của Ngài.
“Giàu sang cho lắm, ruộng đầy đồng
Nhắm mắt đi rồi cũng sạch không
Đau đớn, vợ con nào thế đặng
Tắt hơi, của cải chuộc đâu xong
Xác nằm mả đá, người người trọng
Hồn xuống âm ty, quỷ xứ còng
Xét gẫm cuộc đời như thế ấy
Tu hành sau có chỗ trong mong”
Nguyện đem thân nhỏ mọn này hiến
dâng cho đời .
“Nguyện đem thân xác mọn này
Tô bồi đạo pháp đắp xấy đạo tràng
Cúng dường tam bảo nghiêm trang
Làm cho đời đạo ngày càng xinh tươi”.
Chúng ta biết Tiền là giả tạm, là
gốc khổ, chúng ta hãy tự suy nghĩ để hiểu biết thêm giá trị đích thực của tiền,
khiến mỗi chúng ta hiểu và sử dụng đồng tiền sao cho đúng nghĩa!.
Thích Nữ Thanh Tâm
Nguồn: tuvientuongvan.com.vn
