Ba cõi không yên, như căn nhà
đang cháy. Ba cõi là duyên khổ, như chốn ngục tù. Trong ba cõi có sáu nẻo luân
chuyển. Sáu nẻo ấy là gì? Một là cõi trời, cảnh giới của chư thiên, hai là cõi
người, ba là cảnh giới a-tu-la, bốn là cảnh giới ngạ quỉ, năm là cảnh giới súc
sanh, sáu là cảnh giới địa ngục. Cứ theo lời Phật dạy thì trong sáu nẻo ấy,
không đâu là không khổ!
Trong kinh Pháp Hoa, Phật dạy
rằng:
Ta dùng mắt Phật nhìn,
Chúng sanh trong sáu nẻo.
Bần cùng không phước huệ.
Vào đường hiểm sanh tử.
Khổ chất chồng không dứt!
Quả thật là như vậy!
Cảnh giới chư thiên tuy là sung
sướng, cũng không thoát khỏi gốc khổ luân hồi. Trong cõi người cũng là vô số
khổ não, huống chi bốn nẻo dữ từ a-tu-la cho đến địa ngục?
Nay hãy nói sơ qua những nỗi khổ
thấy được trong cõi người. Chỉ riêng một cái thân xác này, có ai tin rằng nó là
cội gốc của khổ não? Ai nấy đều tham đắm những niềm vui thế tục, đâu biết rằng
vui ấy là nguyên nhân của khổ? Cõi đời như mây nổi qua nhanh, nào sống được
lâu? Thể chất huyễn hóa không bền, tất cả đều phải hư mòn, diệt mất!
Vì sao lại nói như vậy? Mỗi người
hãy tự quán xét nơi thân mình, từ đầu đến chân chỉ có ba mươi sáu thứ: tóc,
lông, móng tay, răng, tròng mắt, nước mắt, ghèn, nước bọt, cáu bẩn, mồ hôi, hai
đường đại tiểu tiện, da dẻ, máu thịt, gân, mạch, xương, tủy, óc, màng mỡ, lá
lách, cật, tim, phổi, gan, mật, ruột, màng cách, lá mỡ, dạ dày, đàm đỏ, đàm
trắng, tạng sống, tạng chín. Từ trong chín lỗ thường chảy ra các chất.
Cho nên trong kinh dạy rằng:
‘Thân này là nơi nhóm họp của các nỗi khổ, thảy đều chẳng sạch.’ Tại sao vậy?
Trong thân người có tám vạn loài trùng nhỏ thường sanh sống. Tỉnh táo mà xem
xét, thật đáng ghê sợ, nhờm gớm lắm thay!
Vả lại, như những ai giác quan
trọn đủ cũng còn tạm được. Nhưng lại có những người mắt mù, tai điếc, chân què,
tay cụt, lưng khòm, vai cong, miệng câm, lưỡi thụt, mũi trĩ, miệng méo, môi
sứt, răng hư, đầu hói, tóc vàng. Có những kẻ mọc bướu trên đầu, trên cổ; có
những người chân đi không được phải bò bằng tay; hoặc có kẻ mọc ung nhọt độc
chảy ra máu mủ; hoặc có người mắc những bệnh lậu, phong cùi, ghẻ lở thối tha.
Có người sanh ra làm tôi tớ, thường chịu đánh chửi; có kẻ sanh ra số phận hèn
hạ nơi vùng hoang dã, so với súc vật chẳng khác gì. Nếu kể ra những sự khổ nơi
thân người thì kể mãi cũng không cùng!
Lại có tám nỗi khổ cùng nhau hành
hạ, không có lúc tạm dừng. Tám nỗi khổ ấy là gì? Ấy là những nỗi khổ sanh, già,
bệnh, chết, gần gũi với kẻ oán thù, chia lìa với người thương yêu, mong cầu mà
không đạt được, và năm ấm trong thân xung khắc chẳng hòa hợp. Đó gọi là tám nỗi
khổ. Nhưng trong tám nỗi khổ ấy lại còn vô số các nỗi khổ khác, người trí có
thể tự mình xét thấy.
Lại có nhiều cảnh khổ vì phải
chết bất ngờ mà không thể tự giữ lấy mình. Như chịu đói mà chết, lạnh mà chết,
nóng nảy ngộp hơi mà chết, ăn uống quá độ mà chết, vì say rượu mà chết, vì mê
sắc dục mà chết, vì tham của cải mà chết, vì ngộp khí mà chết, vì lửa đốt mà
chết, vì chìm trong nước mà chết, vì núi lở đá lăn mà chết, vì nhà sập vách đè
mà chết, vì giặc cướp đến nhà mà chết, đi đường gặp cướp giết chết, xe cán ngựa
đạp mà chết, ra trận chiến đấu mà chết, vi phạm luật pháp mà chết, mắc bệnh
dịch mà chết, mộng mỵ kinh hãi mà chết, ma quỉ làm mê muội mà chết, tà mỵ nhập
vào mà chết, điên dại mà chết, bị cọp ăn mà chết, bị rắn cắn mà chết, bị sét
đánh mà chết, bị ác thần hại chết, bị trúng thuốc độc mà chết, bị kẻ oán ghét
dùng bùa chú thư ếm, trù ẻo mà chết...
Lại có những người trúng gió mà
chết, sanh nở khó khăn mà chết, đau ruột đau gan mà chết, gạch đá rớt nhằm mà
chết, trèo cao té ngã mà chết, kinh sợ lo âu mà chết, cầu danh chẳng được mà
chết, mưu lợi không thành mà chết, treo cổ đâm họng mà chết, vào lửa xuống nước
mà chết... Lại còn biết bao cách chết oan uổng nữa, dẫu cho nói mãi cũng không
cùng.
Than ôi! Lại còn có lắm nỗi khổ
trong việc đối nhân xử thế. Ở đây chỉ nêu vài điều sơ lược. Có nỗi khổ của hạng
người nghèo hèn; có nỗi khổ của hạng người giàu sang. Giàu sang thì vì sợ mất
mát tài sản mà sanh lo lắng, nghèo hèn thì khao khát thèm muốn mà phải buồn
phiền. Chỗ lo lắng buồn phiền giữa người nghèo với kẻ giàu tuy chẳng giống
nhau, nhưng sự nhọc nhằn chạy vạy vẫn là không khác!
Nhọc nhằn lắm thay! Người ta sanh
ra ở đời, trai thì cưới vợ, gái phải gả chồng, việc nước việc nhà, nhân tình
qua lại, khách khứa đón đưa, xây dựng nhà cửa, mua bán ruộng vườn, bồi đắp mồ
mả, xuân thu tế tự, sát sanh hại mạng, cúng quỷ cầu thần. Lại phân ra các ngành
sĩ, nông, công, thương, làm ăn sanh hoạt, gieo giống, cấy lúa, tát nước, lượm
củi, giặt giũ, may vá, kéo chỉ, quay tơ, phơi phong, xay giã, nấu cơm nấu canh,
rửa mặt chải đầu, đi tiêu, tắm gội, phủi bụi, quét nhà. Làm ăn lo lắng, đắng
cay săn sóc, lao lực bôn ba, xây dựng hằng ngày, sớm hôm tìm kiếm, trăm kế ngàn
phương... Nếu nói ra cho hết những việc lo toan trong đời thì nhỏ nhặt nhiều
mối, bút mực nào ghi chép cho hết được?
Ôi! Người giàu sang còn có thể tự
mình sắp xếp trù liệu, chứ kẻ nghèo túng thì phải luôn vay mượn xoay xở. Vì sao
vậy? Những kẻ bần cùng thường phải cầm bán cửa nhà cơ nghiệp, vườn ruộng đất
đai, lại có người cầm bán cả áo quần đồ đạc... Những việc như thế đều toàn là
khổ não!
Lại còn rất nhiều nỗi khổ khác
nữa, như đói khát là khổ, đau ốm là khổ, nóng bức là khổ, rét lạnh là khổ, muỗi
mòng, chí, rận cắn chích là khổ, rắn rết, chó dữ cắn hại là khổ, mưa dầm lũ lụt
là khổ, nắng hạn lâu ngày là khổ, sâu bọ cắn phá là khổ, mùa màng thất thu là
khổ, giông bão lốc xoáy là khổ, sấm sét kinh hồn là khổ, gia quyến chẳng yên là
khổ, xứ sở loạn lạc là khổ... Trong các nỗi khổ ấy lại chất chứa nhiều nỗi khổ
khác, thật khó mà kể hết.
Ôi! Những nỗi khổ vừa kể trên đó
cũng chỉ là những nỗi khổ nhỏ trong kiếp người mà thôi. Đến như những kẻ tạo
nhiều ác nghiệp tội chướng, sẽ đọa mãi trong những cảnh địa ngục, ngạ quỷ, súc
sanh, phải chịu những nỗi khổ lớn lao hơn nhiều, nếu so ra thì những nỗi khổ
nhỏ nhoi ở cõi người nào có đáng chi!
Thương thay! Người đời chẳng biết
tất cả những điều ấy là khổ, ngược lại còn làm ra biết bao việc xằng bậy, mê
muội: bất trung, bất hiếu, bất nhân, bất nghĩa, ỷ mạnh hiếp yếu, ỷ sang khinh
hèn, cậy giàu khinh nghèo, cậy lớn hiếp nhỏ, lấy cong lấn thẳng, lấy dưới phạm
trên... Vì những việc làm như thế nên phải mãi mãi trôi lăn chìm đắm trong biển
khổ.
Than ôi! Ta nay nhọc sức nói
nhiều, đinh ninh khuyên bảo, là muốn cho người khắp trong thiên hạ đều ăn chay
giữ giới, niệm Phật Di-đà, cùng thoát ra khỏi vòng khổ não, lên cảnh giới an
vui.
Này các vị! Nên biết rằng khi cái
bệnh, cái chết tìm đến thì không thể dùng vật gì mà chống đỡ, cũng không ai có
thể lãnh chịu thay cho mình được. Dù cho là cha mẹ, ông bà, vợ chồng, con cái,
phú quí, công danh, bạc vàng, châu báu... tất cả đều là vô dụng. Vậy nên ai nấy
phải gắng sức tu hành, chuẩn bị chu đáo cho con đường sắp tới. Huống chi, ngày
tháng qua nhanh chẳng đợi, kiếp người ngắn ngủi trong gang tấc, hơi thở này khó
giữ, việc sống chết không sao lường trước!
Cho nên, người xưa dạy rằng:
Thôi thôi, dứt hết cho hay,
Sớm ngày tu tỉnh, sớm ngày an vui.
Trời quang mây tạnh ngủ vùi,
Đến khi mưa gió ngậm ngùi ướt thân!
Lời ấy thật đúng thay! Nếu người
ta đã biết như vậy mà không chịu tin tưởng làm theo, thật uổng phụ công ta nhọc
nhằn khuyên bảo.
Nguồn: rongmotamhon.net
