Làm người có ai lại không nóng
giận, chỉ khác nhau ít hoặc nhiều mà thôi. Nóng giận là một thói quen dính mắc
từ sự chấp trước làm cho mình lẫn người đều phiền não. Chúng ta phải làm thế
nào để trở thành người có nhân cách đạo đức tốt, đòi hỏi bản thân phải luôn xét
nét, nhìn kỹ chính mình, để thấy được những lỗi lầm nhỏ nhặt nhất mà tìm cách
khắc phục. Mình phải biết làm chủ bản thân qua từng cảm thọ, xúc chạm để biết
sống khoan dung, độ lượng, tha thứ ngay đối với người từng làm đau khổ hay tổn
hại đến mình. Mọi việc mình làm hãy lấy lợi ích chung làm trọng, làm vì người,
vì lợi ích tất cả chúng sinh chứ không vì lợi ích của bản thân. Ai thực tập
được như vậy là người sống có đức hạnh, sống có đạo đức và đang tiến bước trên
con đường giác ngộ và giải thoát.
Muốn trở thành người có nhân cách
đạo đức, ta phải thực tập lời nói từ tốn, ôn hòa, luôn sống chân thực với người
trước sau như một, không vì lợi dưỡng riêng tư, cũng chẳng vì những tham muốn
cá nhân vị kỷ.
Trong các phiền não, giận dữ là
điều vô cùng nguy hiểm. Ta chớ khinh thường một đốm lửa nhỏ, nếu không biết
cách ngăn chặn từ đầu sẽ đem lại một hậu quả đau thương.
Vị Bà La Môn vì ganh ghét Phật
nên theo sau chửi hoài mà Phật vẫn ung dung, bình thản bước đi. Thay vì quay
lại tranh hơn, Người chỉ nhẹ nhàng trải tọa cụ rồi ngồi lại mà nói lên câu kệ
này:
Người hơn, thêm ân oán hận thù
Kẻ thua, tức tối ngủ chẳng yên
Cả hai hơn thua đều xả
Do đó duỗi thẳng hai chân mà ngủ.
Lời Phật dạy quả là chân lý. Ở
đời ai cũng tranh giành phần hơn, nên kẻ thắng thì tự hào hãnh diện, kẻ thua
thì ôm hận, oán thù nên rốt cuộc lại thêm nhân quả thù hằn dai dẳng. Khi phải
trao đổi hay bàn giải điều gì, cả hai nên dùng lời ái ngữ ôn hòa, dẹp bỏ lòng
tự ái, kiêu căng ngã mạn mà cởi mở cùng nhau. Lòng tự ái là con đẻ của bản ngã,
chính nó gây nên thù hận và giết chết đời ta.
Một khi đã giải quyết ổn thỏa và
thông cảm với nhau rồi, ta cảm thấy lòng vơi đi gánh nặng, tâm hồn tươi mát,
nhẹ nhàng, cảm thấy yêu thương nhau nhiều hơn. Ðó mới thực sự là phương cách
hóa giải hận thù một cách tuyệt hảo vậy. Ngược lại, nếu cứ mãi ôm ấp hận thù,
ta chỉ làm cho chính ta và người đau khổ, thêm sầu, thêm oán, thêm hận chứ
không ích lợi gì cho nhau.
Theo lẽ thường, khi ta bị ai mắng
chửi là ta lại muốn chửi lại nặng hơn để đối phương phải nể. Hai bên vì thế
càng trở thành đối nghịch và thù ghét lẫn nhau. Cứ như thế, cả hai đều có chung
nỗi khổ, niềm đau, người hơn và kẻ bị thua đều phải mất ăn, mất ngủ, thắng cũng
khổ mà bại cũng khổ. Tốt hơn hết, ta hãy nên buông xả cho lòng được nhẹ nhàng,
thanh thoát, nhường nhịn nhau một chút chứ dại khờ gì mà hơn thua nhau để làm
khổ thân tâm.
Là người Phật tử tu theo đạo từ
bi và trí tuệ, Phật dạy ta không nên nuôi dưỡng hạt giống sân hận, thù hằn,
ganh ghét bất cứ ai. Ðôi khi ta đã sai lầm mà ta vẫn cứ khư khư cố chấp, mãi
bảo thủ những định kiến của mình. Vì sĩ diện bản ngã của ta, nên lúc nào ta
cũng muốn lấn lướt hơn người, hại người, chính vì thế ta luôn sống trong nỗi
khổ niềm đau. Cho dù ta có thỏa mãn sự chiến thắng của mình bằng sự sân hận,
nhưng lòng ta lại luôn bất an và đau khổ vô cùng vì lo sợ trả thù.
Trở lại câu chuyện người Bà La
Môn đã mắng chửi Phật một cách thậm tệ. Phật vẫn nghe rõ từng âm thanh hằn học,
chát chúa, nhưng Ngài nghe chỉ là nghe, nên lời mắng chửi đó không làm Ngài bất
an dao động. Người biết rằng, kẻ hơn thì thêm oán, kẻ thua ngủ chẳng yên, bởi
cuộc sống này người đời lấy hơn thua thắng bại làm căn bản, thắng thì kiêu
hãnh, tự hào, khoái chí; thua thì tức tối, phiền muộn, khổ đau tìm cách trả
thù.
Có chú sa di tính tình rất nóng
nảy, luôn cộc cằn, thô lỗ với mọi người. Tuy xuất gia đã trên 10 năm rồi, nhưng
chú vẫn chứng nào tật đó. Vì tính nóng giận nên huynh đệ ở chung không vui được
lúc nào. Để giúp chú chuyển hóa cơn giận, một hôm sư phụ trao cho chú một túi
đinh và căn dặn rất kỹ càng, “khi nào con nổi nóng và nặng lời với ai thì hãy
lấy một cây đinh đóng vào hàng rào gỗ phía sau chùa, sau hãy tự suy gẫm lại mọi
việc”.
Ngày đầu tiên chú đã đóng được 36
cây đinh vào hàng rào. Những ngày kế tiếp chú cố gắng tìm lại nguyên nhân tại
sao, nên số lần giận giảm bớt lại một cách rõ rệt và số đinh đóng vì vậy cũng thưa
dần. Nhờ kiên trì với phương pháp đóng đinh, chú nhận ra sự sân hận nơi mình
thật đáng sợ vì sự tác hại của nó. Bắt đầu từ đó chú bình tĩnh, sáng suốt để
đối đầu mọi việc, vẫn khỏe hơn khi nóng giận rồi lại đóng thêm một cây đinh.
Nhờ siêng năng, tinh cần theo lời dạy của sư phụ mà giờ đây chú là một Tỳ Kheo
chững chạc, nhã nhặn, không bốc đồng và nóng nảy như xưa nữa.
Với tấm lòng từ bi rộng lớn, sau
khi tán thán đệ tử của mình, sư phụ của thầy đã đưa ra một đề nghị lớn để tiếp
tục giáo dưỡng. Nếu một ngày trôi qua mà con không làm cho ai phiền muộn, thì
con hãy nhổ bớt một chiếc đinh trên hàng rào.
Vâng lời chỉ dạy của thầy, vị đệ
tử dùng tuệ giác của Thế Tôn để chuyển hóa cơn sân giận của mình. Cuối cùng,
thầy Tỳ Kheo ấy đã nhổ sạch hết số đinh mà mình đã đóng từ bấy lâu nay. Lúc
này, sư phụ của thầy mới vui vẻ hài lòng, dẫn người đệ tử ra phía sau hàng rào
nói lời như sau:
Con đã thực tập pháp môn đóng
đinh rất tốt con ạ. Tuy nhiên, con thấy hàng rào không còn trơn sạch và đẹp đẽ
như xưa nữa vì bị dấu đinh làm sần sùi loang lổ. Những gì con đã thốt ra khi
nóng nảy, giận dữ đã làm mọi người đau khổ vô cùng. Nhân quả nghiệp báo rất
công bằng, bình đẳng. Khi ta làm người khác đau khổ bằng sự nóng giận của mình,
thì dù ta có ăn năn, sám hối, nói lời xin lỗi nhưng cũng không thể nào rửa sạch
hết vết nhơ đó.
Đó là vết thương lòng khó chữa,
dù thương yêu như cha mẹ cũng khó lòng mà hàn gắn được. Vết thương chỉ có thể
lành hẳn khi ta sống với trái tim hiểu biết, bằng tình yêu thương chân thật,
biết cảm thông và tha thứ, khoan dung và độ lượng cho nhau với tinh thần vô ngã
vị tha.
Thích Đạt Ma Phổ Giác
