... Rồi vua Pasenadi nước Kosala,
giữa trưa đi đến Thế Tôn, sau khi đến đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Thế Tôn nói với vua Pasenadi:
– "Này Đại Vương, Đại Vương
đi đâu giữa trưa thế này?"
– "Ở đây, bạch Thế Tôn có
triệu phú gia chủ ở Sàvathi bị mệnh chung và con đến để xem tài sản của vị
không có con (thừa tự) ấy được chở vào nội thành. Bạch Thế Tôn, có đến tám
triệu đồng tiền vàng, không nói đến tiền bằng bạc. Bạch Thế Tôn, tuy vậy đồ ăn
của vị gia chủ ấy lại chỉ gồm có cháo tấm chua ngày hôm qua để lại. Còn vải mặc
chỉ mang vải gai may thành ba tấm. Còn xe thì đi xe nhỏ cũ kỹ và hư nát, có gắn
tán che bằng lá".
– "Thật như vậy. Này Đại
Vương! Vị triệu phú gia chủ ấy thuở xưa đã bố thí thức ăn khất thực cho một vị
Bích Chi Phật tên là Tayarasikkhi. Vị ấy nói: "Hãy bố thí cho vị Sa
Môn", nói xong vị ấy từ chỗ ngồi đứng dậy rồi bỏ đi. Nhưng sau đấy, vị ấy
tiếc rẻ nói rằng: "Tốt hơn, thức ăn này dành cho người phục dịch hay làm
công" và hơn nữa, vị ấy đoạt mạng sống đứa con độc nhất của người anh vì
tài sản của nó".
Này Đại Vương, vì người triệu phú
gia chủ ấy có bố thí đồ ăn khất thực cho vị Độc Giác Phật tên là Tayarasikkhi.
Do kết quả hành động ấy, vị ấy sinh bảy lần lên thiện thú thiên giới. Do kết
quả dư hưởng còn lại, vị ấy được làm nhà triệu phú bảy lần ở tại Sàvathi
này".
Này Đại Vương, vì người triệu phú
gia chủ ấy sau khi bố thí, về sau lại tiếc rẻ nói rằng: "Tốt hơn thức ăn
này để dành cho những người làm công phục dịch". Do kết quả của tác ý tiếc
rẻ đó, tâm nó hướng đến các món ăn, đồ mặc không được tốt đẹp, tâm nó hướng đến
các xe cộ, về sự thọ hưởng năm dục không được tốt đẹp.
Này Đại Vương, vì người triệu phú
gia chủ ấy đoạt mạng sống người con độc nhất của người anh để dành tài sản. Do
kết quả của hành động ấy, nó bị nung ở địa ngục nhiều năm, nhiều trăm năm,
nhiều trăm ngàn năm. Do kết quả dư hưởng còn lại, gia tài không con thừa tự,
bảy lần phải nhập vào công khố của vua.
Này Đại Vương, đối với người
triệu phú gia chủ này, các công đức cũ bị đoạn diệt và công đức mới chưa được
cất chứa thêm. Và nay, này Đại Vương người triệu phú gia chủ đang bị nung nấu
trong địa ngục Mahàsoruva".
– "Bạch Thế Tôn, như vậy
người triệu phú gia chủ đã sanh vào địa ngục Mahàsoruva?"
– "Này Đại Vương, đúng như
vậy, người triệu phú gia chủ ấy đã sanh vào địa ngục Mahàsoruva!".
"Lúa, tài sản, vàng bạc,
Hay mọi vật sở hữu.
Nô tỳ và lao công
Các mạng sống tùy thuộc.
Tất cả nó phải đi
Không đem theo được ai
Tất cả phải bỏ lại
Khi nó đi một mình
Chỉ có các hành động
Về thân, miệng và ý
Mới thật thuộc của nó
Như bóng không rời hình
Do vậy hãy làm lành
Tích lũy cho đời sau
Công đức cho đời sau
Làm hậu cứ cho người"
NHẬN XÉT:
Câu chuyện Nghiệp báo này có
nhiều điểm đáng chú ý:
Một, sự cúng dường vật thực cho
một vị giải thoát đem đến phước báo quá lớn lao, bảy lần sinh lên cõi trời, bảy
lần sinh vào cõi người làm kẻ giàu có.
Hai, tâm tiếc rẻ là nhân để kết
thành nhân hà tiện ở đời sau.
Ba, phá hoại sự thừa tự của người
khác nên tài sản chính mình không có người thừa tự.
Bốn, giết người phải đọa địa
ngục.
Năm, không tích lũy thêm công đức
là điều nguy hiểm.
Chúng ta phân tích trở lại từng
vấn đề.
Tại sao cúng dường cho bậc Thánh
giải thoát lại được phước báo quá lớn lao như vậy?
Quả báo đợi chờ cho chúng ta tùy
thuộc vào phúc lạc mà chúng ta đã đem đến cho người. Chúng ta bố thí vật thực
cho một phàm phu sống qua một ngày. Nhưng một ngày của kẻ phàm phu là một ngày
tham lam, thù hận, một ngày khổ sướng buồn vui. Vì phúc lạc của họ quá ít ỏi
nên quả báo dành cho người bố thí cũng hạn chế.
Ngược lại, một bữa ăn dành cho
bậc đạt đạo sống qua một ngày thênh thang phúc lạc một ngày bát ngát trí tuệ từ
bi, nên quả báo trở lại cho người thí chủ cũng là vô biên vô lượng.
Đặt vấn đề này để những người thọ
thí hãy cố gắng tu hành đắc lực cho thí chủ được nhiều phước báo chứ không phải
nói cho người bố thí chỉ lựa người tu hành mà bỏ qua những chúng sinh khốn khổ
chung quanh. Người bố thí chỉ nên vì từ bi mà bố thí, đừng bố thí bằng cách lựa
chọn để mong cầu phước báo cho mình. Được sự hướng dẫn của từ bi, sự bố thí đó
không còn phân biệt, không phải là việc kinh doanh phước báo cho mình. Từ bi là
nguồn mạch của công đức, thế nên chúng ta hãy san sẻ tài vật trong ưu ái thương
yêu đối với mọi người.
Những bậc Thánh giải thoát thường
giấu mình trong một hình thức tầm thường giản dị. Trong những người tầm thường
giản dị mà chúng ta đã gặp gỡ bố thí, biết đâu cũng có người phi phàm vượt thế.
Chỉ một lần dâng tặng đến người như thế, phúc lạc chờ đợi cho chúng ta là vô
hạn ở mai sau.
Tâm tiếc rẻ tức là không muốn cho
kẻ khác được thọ hưởng tài vật. Kết quả của nó là người đó sẽ tự mình không
muốn mình được thọ hưởng tài vật, tự mình khắc nghiệt hạn chế với mình.
Chúng ta cũng dễ thấy điều này
trong đời sống, khi người nào bỏn xẻn không muốn kẻ khác dùng một bữa cơm trong
nhà mình, đến khi lỡ đường gặp bữa, họ rất ngượng ngùng áy náy bất an khi phải
dùng cơm nơi nhà kẻ khác. Ngược lại, người hào phóng rộng rãi ân cần tiếp đón
chiêu đãi tân khách, đến khi gặp bữa chỗ lạ, họ vẫn dùng một cách tự nhiên thoải
mái.
Tâm tiếc rẻ của người triệu phú
gia chủ đã biến thành tâm hà tiện để đày đọa ông qua nhiều đời mệt mỏi vất vả,
tuy giàu mà sống lam lũ như người nghèo.
Chúng ta khắc nghiệt với chính
mình vì chúng ta đã khắc nghiệt với mọi người. Chúng ta phải xóa sạch tâm tiếc
rẻ và tâm hà tiện để nơi cuộc sống này chúng ta không làm khổ mình và không làm
khổ người.
Tuy nhiên, tâm tiếc rẻ và ý thức
tiết kiệm khác nhau rất xa dù hai trạng thái mơ hồ tương tự. Tâm tiếc rẻ là
không muốn cho người khác được thọ hưởng tài vật. Tâm tiết kiệm là không muốn
cho tài vật bị hư hao vô cớ, chỉ nên để cho người thọ hưởng. Ví dụ, một người
cúi xuống nhặt lấy từng chiếc đinh rơi vãi trên đất, nhưng sẵn sàng bố thí cả
nghìn đồng cho kẻ khác khó khăn. Người này tiết kiệm nhưng quảng đại, không
phải là kẻ hà tiện hẹp hòi.
Còn một người ky cóp từng chút
không muốn mất một chút gì với ai, đó là người bỏn xẻn hà tiện. Hà tiện, hoặc
bố thí mà tiếc rẻ là nhân đưa đến đau khổ. Tiết kiệm và rộng lượng là nhân đưa
đến an vui.
Tuy nhiên, chúng ta phải tinh tế
để đừng tự lừa dối chính mình, đừng giữ tâm hà tiện mà lại cho là tiết kiệm,
cũng đừng phung phí mà lại tự cho là rộng rãi.
Phung phí là tiêu xài tài vật
không đúng cách, không hợp lý, là một bất thiện nghiệp chứ không phải là thiện
nghiệp.
Ví dụ có một số tiền cần để xây
dựng lại nhà ở cho thân quyến, nhưng chúng ta đem đổ vào một cuộc vui tạm thời.
Như thế là phung phí không hợp lý chứ không phải rộng lượng.
Tặng kẻ đánh bạc vài nghìn đồng
là phung phí, trong khi tặng người đói rách số tiền ấy là rộng lượng.
Biếu vài lít rượu, đãi một tiệc
nhậu say sưa là hành vi phung phí tội lỗi trong khi có nhiều người thiếu thốn
khác cần cơm gạo để đi qua một ngày đói kém.
Chúng ta phải bỏ đi tâm hà tiện,
nhưng cũng đừng phung phí, phải cân nhắc cẩn thận khi sử dụng tài vật sở hữu
của mình.
Người gia chủ đã giết con của anh
mình để đoạt lấy tài sản, vừa giết người vừa cướp của. Ông ta đã đền trả tội
lỗi ấy bằng nhiều năm ở địa ngục, nhưng chút nghiệp thừa rơi rớt cũng đủ khiến
cho ông không bao giờ có con để thừa tự tài sản, nỗi đau khổ ghê gớm của những
người giàu có! Những vì vua không con nối ngôi cũng được liệt vào loại Nghiệp
báo tương tự.
Tuy nhiên quan niệm này cũng
không thể nhìn một chiều. Người Trung Hoa đã từng quan niệm đông con là có
phước. Họ đã vẽ ba ông già Phước Lộc Thọ làm biểu tượng cho ba niềm sung sướng
của họ, trong đó ông già Phước bồng bế nhiều đứa con trai. Quan niệm này đã
khiến người Trung Hoa tăng vọt dân số khủng khiếp và đã khiến giới lãnh đạo
phải bận tâm rất nhiều.
Chiến thuật biển người dùng trong
chiến tranh cũng là một lối giải quyết bi đát. Lại những gia đình đông con
thường là những gia đình nghèo khó, không có vốn liếng tích lũy, vì phải giải
quyết cơm ăn áo mặc hàng ngày.
Đối với người giàu có, đông con
cũng là một vấn đề phức tạp khi phải chia xẻ gia tài. Không người thừa tự tài
sản là nỗi đau khổ của người ích kỷ, nhưng đông con cũng là nỗi lo lắng của mọi
người. Thế gian vốn mâu thuẫn và không hoàn hảo như vậy.
Giết vài con vật nhỏ đưa đến quả
báo đứt tay trầy chân hoặc bệnh hoạn vài trận. Giết thú lớn đưa đến quả báo tai
nạn và bệnh hoạn nặng nề hơn nhiều. Còn giết rất nhiều thú vật mỗi ngày để kinh
doanh thì không tránh khỏi quả báo địa ngục. Tuy nhiên, giết thú không nặng tội
bằng giết người. Giết người để tranh đoạt tài sản đã đưa ông gia chủ chịu hình
phạt ở địa ngục nhiều nghìn năm.
Chúng ta không so sánh những
trường hợp phải giết người trong một cuộc chiến đấu giữ gìn bờ cõi. Ở đây chúng
ta chỉ đề cập đến trường hợp giết người vì ác tâm và những mục đích vị kỷ. Tội
lỗi của hành vi này rất là nặng nề nghiêm trọng.
Bản chất của chúng sinh, dù loài
nào cũng đều ham sống sợ chết. Người tự tử cũng là người ham sống, họ tìm cái chết
để tránh một cuộc sống quá đau khổ tuyệt vọng. Giết hại chúng sinh tức là gây
cho chúng sinh một sự đau đớn về thân và một sự tuyệt vọng khi lòng ham sống bị
xâm phạm. Hơn nữa, cái chết của một chúng sinh luôn luôn đồng nghĩa với sự biệt
ly thân quyến.
Một người cha mất đi cũng có
nghĩa là vợ con ở lại rơi vào túng quẫn nghèo đói. Một người mẹ mất đi cũng có
nghĩa là những đứa con còn lại sắp phải chịu cảnh mẹ kế con chồng.
Những kẻ quen tay giết hại thú
vật nhỏ sẽ dễ dàng giết hại thú vật lớn, và kẻ quen tay giết hại thú vật lớn sẽ
dễ dàng giết hại con người. Thế nên để ngăn chận nghiệp giết người từ ban đầu,
chúng ta phải dè dặt đừng xâm phạm tính mạng từng sinh vật nhỏ, quí trọng sự
sống của mọi loài nhỏ nhít.
Trong đời sống thường ngày, chúng
ta cũng thường gặp những kẻ giàu sang dư dả, nhưng họ chỉ hưởng thụ qua một đời
vô vị mà không biết tạo tác tích lũy thêm căn lành cho đời sau.
Những nghiệp thân khẩu ý hàng
ngày, dù ít hay nhiều, cũng đều trở thành bất thiện nghiệp.
Nói một lời hằn học, bực tức một
điều gì cũng đều là những bất thiện nghiệp nho nhỏ chất chứa dần dần theo năm
tháng. Nếu không có những thiện nghiệp lớn lao để hóa giải, chắc chắn bỏ thân
này, chúng ta sẽ đi về một đời sống thấp kém khổ sở hơn.
Ông triệu phú gia chủ không tích
lũy thêm thiện nghiệp, ôm giữ ba nghiệp theo sự chi phối của tâm hà tiện bỏn
xẻn, và kết quả là bị nung nấu ở địa ngục Mahàsoruva.
Nguồn: Sưu
tầm
