Chúng ta thường nói rằng mọi sự
đều do tâm tạo ra. Điều này lại càng chính xác hơn nữa, nếu chúng ta đừng bao
giờ đồng nhất và đồng hóa với cái bản ngã hay cái "tôi" nội tại của
chính mình. Hiểu được tâm là gì chính là điều khó khăn nhất trong những điều
khó khăn nhất của kiếp người. Cái lòng của mình hay cái lòng của người đời
không phải là chuyện dễ hiểu như chúng ta thường tưởng như vậy.
Đừng bao giờ tự nhận rằng mình tự
hiểu cái lòng mình hay hiểu được lòng người; có ý thức trọn vẹn như vậy thì mới
có khả năng tạ ơn, ngưỡng mộ, và tôn kính tất cả những gì khó khăn và khó hiểu
nhất hiện nay. Mỗi khi mình vừa tìm cái tâm thì tâm đã đi mất rồi. Tâm không
phải là cái mà mình có thể đạt tới được trong quá khứ, hiện tại, và tương lai.
Điều bí mật lạ thường là cái tâm không ở thời gian và không ở trong không gian
mà vẫn bừng sáng liên tục.
Điều đầu tiên cần hiểu về cái tâm
là cái tâm không là một cái gì cả mà tâm lại không là hư vô. Nói về bản chất
hay về tính thể của cái tâm là tạm dùng danh từ dễ hiểu để gọi một cái không hề
giống như cái mình tưởng nhận lầm lạc. Nói theo danh từ Phật Pháp thì tâm không
có tự tính, vì không có tự tính (vô tự tính) nên không có thực thể, không có
hữu thể. Tâm là Không Tính mà Không Tính lại chính là Tâm. Điều cuối cùng cần
nhớ thường trực: cái Tâm vốn là trống trải, trong veo, sáng ngời, vô ngại,
thông đạt. Sự trống rỗng ở đây không phải là không có gì cả mà lại biết được
tất cả, sáng và sướng đồng lúc.
Cái tâm thường tình của chúng ta:
Tâm thức thường ngày của chúng ta
không bao giờ được trọn vẹn trong sạch, không có lúc nào mình không thấy tham
lam, không có lúc nào mà không tham dục, không tham ái. Lúc nào mình cũng đeo
níu, giữ chặt một cái gì đó, lúc nào cũng rất dễ sân hận, bực tức, nổi giận;
thường khi người si tối tăm điên dại, lắm lúc ghen ghét đố kỵ với sự vinh quang
thành công của kẻ khác, ít khi mình vui sướng hồn nhiên trọn vẹn khi nhìn thấy
sự hạnh phúc sung sướng của người khác.
Chính cái tâm thức thường ngày và
thường tình đã đẩy xô mình rơi xuống đầu thai vào ba nẻo xấu: địa ngục, ngạ quỉ
và súc vật. Những cõi bị đầu thai này đều có thực nhãn tiền, không phải bày đặt
ra để dọa người đời. Tất nhiên sáu nẻo luân hồi đều do tâm tạo ra, như người
nằm chiêm bao nhìn thấy đủ ác mộng hoặc nhìn thấy cảnh đẹp trong mộng, khiến
mình sợ hãi hoặc sung sướng. Những sự việc, những cảnh sắc, những hình ảnh
trong mộng không có thực, mà mộng có thực.
Chiêm bao vẫn có thực, mặc dù
những gì xảy ra trong chiêm bao đều là những gì không thực sự xảy ra lúc tỉnh
thức giống như sự tưởng tượng có thực, mặc dù mình biết rằng những điều tưởng
tượng đều không có thực. Chỉ khi nào tâm thức mình đạt tới trạng thái trống
trải, trống rỗng, trong sạch, trong suốt, trong veo, sáng rực, sáng ngời, không
có chướng ngại (vô ngại) và biết được hết mọi sự, tức là vừa trong sáng, vừa
trống rỗng, vừa vô ngại vừa thông đạt tất cả mọi sự, đồng lúc với sự trống trải
của tâm thức rực sáng là cơn sung sướng cực độ (cực lạc) phát dậy liền.
Tất cả đều có sẵn trong tâm thức
chúng ta:
Nếu chúng ta biết cách điều động
hướng dẫn trí tưởng tượng của chúng ta, chúng ta sẽ giựt mình nhận ngay rằng
sức mạnh kinh hồn của trí tưởng tượng linh hoạt trong mọi bình diện đời sống,
những điều lớn lao nhất trong đời đều có sẵn trong chúng ta. Chính sức mạnh của
trí tưởng tượng có khả năng vô biên sáng tạo ra những cái cụ thể mà chúng ta
thường gọi là thực tại và thực tế. Tất cả những điều chúng ta tưởng tượng mỗi
ngày chính là điều xô đẩy mình (lúc chết) đầu thai vào những cõi tối tăm xấu ác
bi thảm. Biết tưởng tượng ra điều cao đẹp thì được sống cõi cao đẹp.
Chuyển hóa tâm thức cũng là một
cách tích cực xoay chuyển trí tưởng tượng mình vào trên đỉnh núi, mở rộng tầm
nhìn của mình vọng thẳng lên bầu trời bao la mênh mông, quán tưởng, và quán
tượng vô số chư Phật và chư Đại Bồ Tát đang vân tập như mây ngũ sắc đầy trời.
Tất cả đều có sẵn trong tâm thức của chúng ta, chỉ khi nào tâm được trống trải,
trống rỗng, sáng ngời, sáng rực thực sự, lúc ấy niềm cực lạc xuất hiện trọn vẹn
đồng lúc với sự thông đạt vô ngại của Không Tính.
Phải làm gì để đạt tới được sự
xoay chuyển trọn vẹn của tâm thức quay trở về lại Phật Tính?
Bước đầu tiên là phải qui y Tam
Bảo. Khi đã qui y Tam Bảo thì không bao giờ trở lại qui y thế gian và qui y thế
tục, không bao giờ có thể qui y tà ma hay quỉ thần ngoại đạo, dù có phải chịu
tử hình hay bị phá hủy thân mạng cũng dứt khoát không bao giờ từ bỏ Tam Bảo
(Phật, Pháp, Tăng), nhất cử nhất động, mỗi một cử chỉ và mỗi một hơi thở đều
xoay hướng tạ ơn, ngưỡng mộ, và tôn kính Phật, Pháp, Tăng. Một lúc nào đó, hơi
thở sẽ trở nên thơm ngát như bông sen.
Tam Bảo chính là tâm thức của
chúng ta:
Mỗi lúc tâm thức mình bất ngờ
được chuyển hóa toàn diện, được lọc sạch trong sáng rực ngời, lúc ấy Phật, Pháp
và Tăng không còn là cái gì ở bên ngoài mình, không còn cách biệt với mình: Tam
Bảo trở thành bản thân và bản thức của chính mình. Qui y Tam Bảo, tri ơn,
ngưỡng mộ, tôn kính Phật, Pháp và Tăng: đó là tri ơn, ngưỡng mộ, tôn kính
"bản lai diện mục" của mình. Mình thờ phụng, quì lạy liên tục, cúng
dường, sám hối, thỉnh cầu sự hiện diện thường xuyên của tất cả những gì cao quí
nhất.
Đời người chỉ có ý nghĩa thực sự
mỗi khi mình được thường trực sống thở ngay vào bên trong lòng bông sen thơm
trắng, lúc thành Phật thì chính mình sẽ ngồi trên cái bông sen tinh khiết ấy.
Phật tử đúng nghĩa phải là người qui y Tam Bảo và không bao giờ qui y tám pháp
của thế gian, Phật tử đúng nghĩa xa lìa dứt khoát tám điều dao động bản thân
một cách dữ dội nhất, gọi là tám cơn gíó chướng:
1) Vui sướng khi được khen ngợi
ca tụng.
2) Đau đớn khi bị mắng chửi.
3) Vui sướng khi được lợi lộc tài
sản.
4) Đau khổ khi mất lợi lộc tài
sản.
5) Vui sướng khi được nổi tiếng,
khi được thành công.
6) Đau khổ vì bị thất bại hay vô
danh.
7) Vui sướng khi được tiện nghi
thoải mái.
8) Đau đớn khi bị mất tiện nghi.
Nói gọn lại: danh thơm, tiếng
xấu, được mất, khen, chê, sướng, khổ. Dù tu hành trọn đời cho đến 95 tuổi, lúc
chết lại bất ngờ bị một trong tám cơn gió chướng này thổi đến làm dao động tâm
thức, lúc ấy, vừa chết liền đọa ngay địa ngục, vì đã đánh mất Bồ Đề Tâm.
Do đó, điều quan trọng vô cùng,
mỗi khi vừa qui Tam Bảo, phải dứt khoát vững vàng, kiên định, bất lay chuyển
trước tám ngọn gió đời và phát nguyện thể hiện Bồ Đề Tâm.
Không có Bồ Đề Tâm thì chẳng có
Phật, Pháp, và Tăng:
Nhà đại thi hào dân tộc Nguyễn Du
đã dịch "Bồ Đề Tâm" là "lòng Bồ Đề", chữ "lòng"
đã nói lên tất cả dị biệt siêu việt của tiếng nói quê hương. Đạo Phật không
xuất thế và cũng không nhập thế: Đạo Phật vẫn liên tục chuyển thế trong từng
giây phút trôi qua trên mặt đất và trong cả toàn thể vũ trụ với hàng trăm tỷ
thiên hà bao la.
Bồ Đề Tâm là gì? Lòng Bồ Đề là
tấm lòng sắt son quyết kiệt chứng nhập Giác Ngộ viên mãn vì lợi ích mênh mông
sâu rộng cho tất cả chúng sinh. Bồ Đề là bỏ mình cho người khác.
Bỏ mình cho tất cả mọi kẻ khác và
cho tất cả sinh vật khác một cách sáng suốt, trong sạch, trống trải, rực ngời,
khỏe mạnh. Điều này không phải chỉ nằm trong ý nguyện hay đại nguyện thôi mà
lại được thực hiện trọn vẹn ngay trong từng bước chân của bực Bồ Tát trên con
đường thu nhiếp lại cứu cánh tối hậu: mỗi bước chân đã là lộ trình trọn vẹn,
chỗ đi tới đã lập tức được thực hiện trong từng bước chân, vì chứng nhập rằng
không có đến và không có đi, mà Bồ Tát Hạnh có nghĩa là vẫn đi hoài, vì lợi ích
sâu rộng cho chúng sinh.
Khi nào còn Bồ Đề Tâm thì còn Bồ
Tát và còn Phật, Pháp và Tăng. Tam Bảo sẽ bị tiêu diệt trên mặt đất này nếu tất
cả mọi người đều quên mất Bồ Đề Tâm. Lúc sáu bảy tỉ người đều quên mất Bồ Đề
Tâm, lúc ấy chỉ còn một người duy nhất thể hiện chứng nhập Bồ Đề Tâm thì Phật,
Pháp và Tăng vẫn còn xuất hiện để cứu thoát nhân loại. Bồ Đề Tâm hay lòng Bồ Đề
là lòng phát hiện Giác Ngộ viên mãn vì lợi ích phi thường cho tất cả sinh vật
của tất cả vũ trụ. Theo nghĩa bình thường, Bồ Đề Tâm được thể hiện nơi lòng từ
bi sâu rộng bao la. Theo nghĩa phi thưòng, Bồ Đề Tâm được thực hiện qua sự
chứng nhập Không Tính: tất cả đều không có tự tính, tất cả đều trống trải, rực
sáng, vô ngại, cực lạc.
