Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường không nhớ rằng sự phạm lỗi thật ra chẳng có gì quan trọng. Ðối với Phật giáo, nếu lỡ làm lỗi thì cũng không sao cả. Chúng ta không bắt buộc phải toàn hảo. Quý vị thấy có đáng mừng không? Vì không phải cần phải toàn hảo, chúng ta mới có thể sống một cách tự nhiên, không phải luôn luôn cần làm những việc phi thường xuất chúng mà không được lầm lỗi. Thật là đáng sợ nếu chúng ta không được phép phạm lỗi, vì khi phạm tội, chúng ta phải tìm cách che dấu. Như vậy, nơi ta sống sẽ không đem lại an lạc nữa.
Có người sẽ nói: "Nếu cho phép phạm tội, ta sẽ không học được gì, vì người ta sẽ tiếp tục lầm lỗi thêm mà thôi." Sự thật không phải vậy. Tôi xin đưa ra một ví dụ. Khi tôi còn bé, cha tôi hay nói rằng cho dù phạm bất cứ lỗi gì, tôi cũng không bị đuổi ra khỏi nhà. Nghe vậy, tôi biết cụ thương tôi lắm. Vì thế, tôi càng kính yêu cụ hơn, đến nỗi tôi không dám làm gì để cụ buồn, và tôi lại càng cố gắng để tỏ ra xứng đáng sống bên cụ.
Nếu bây giờ ta cũng làm như vậy với mọi người trong gia đình, ta sẽ thấy cuộc sống được tự do, thoải mái và an vui, không bị căng thẳng. Từ đó, tình thương yêu và lòng kính trọng lẫn nhau được phát huy. Vì thế, tôi xin khuyến khích quý vị rằng khi về nhà, quý vị hãy cho phép thân nhân mình được phạm lỗi. Quý vị hãy nói với cha mẹ, vợ chồng hay con cái mình rằng: "Nhà này luôn luôn mở rộng cửa đón nhận người thân. Trái tim này luôn luôn tiếp nhận thân quyến cho dù cha mẹ, vợ chồng hay con cái ta có làm gì sai quấy chăng nữa." Quý vị cũng tự nhủ: "Căn nhà này luôn luôn chào đón ta." Quý vị hãy cho phép mình được sai lầm. Quý vị có biết suốt tuần qua, quý vị đã phạm bao nhiêu lỗi không? Tuy mắc lỗi như vậy, quý vị vẫn là bạn của mình đấy chứ? Chỉ khi nào ta cho phép ta được sai quấy, tâm trí ta mới thảnh thơi được.
Ðó là tình yêu thương, là tâm từ mà Phạn ngữ gọi là metta, một tình yêu thương không điều kiện. Nếu ta chỉ thương yêu kẻ khác khi họ làm theo ý ta thì tình yêu thương đó không có là bao, vì đó chỉ là một sự đổi chác: "Tôi quý anh vì anh sẽ đền bù lại cho tôi."
Trước kia, khi mới đi tu, tôi tưởng các vị sư phải toàn hảo. Tôi tưởng các sư không được phép sai lầm. Tôi nghĩ khi tọa thiền, lưng tôi phải thật ngay thẳng. Nhưng, nếu ngủ dậy từ bốn giờ rưỡi sáng để tham thiền, nhất là nếu hôm trước phải làm việc rất nặng nhọc, tôi tự biết mình sẽ rất mệt mỏi, không ngồi thẳng được, và có thể sẽ bị ngủ gục. Có sao đâu! Mình được phép sai lầm mà! Ta sẽ cảm thấy thoải mái và căng thẳng tan biến khi ta tự cho phép mình được phạm lỗi.
Ta thường khuếch đại lỗi lầm và không nhớ đến những thành quả đã đạt được. Vì thế, ta tạo ra một gánh nặng tội lỗi. Thay vào đó, ta hãy ghi nhớ những thành công tốt đẹp trong đời, ta có thể gọi đó là "Phật tánh" trong ta. Nhờ vậy, ta sẽ gặt hái được nhiều thành công hơn. Trái lại, nếu chú ý đến lỗi lầm, ta càng tạo thêm nhiều lầm lỗi. Khi chuyên chú vào ý tưởng nào, ý tưởng đó sẽ càng lúc càng lớn mạnh, phải không thưa quý vị? Vì thế, ta hãy ghi nhớ những điều hay, những việc tốt, sự trong sạch, nguồn gốc của tình thương không điều kiện, loại tình thương chỉ muốn cứu giúp, hy sinh an vui bản thân và lo lắng đến tha nhân. Ðó là phương thức ta săn sóc nội tâm. Khi tha thứ, ta sẽ sống thanh cao, trong sạch, hòa ái. Với người khác, chúng ta cũng làm như vậy bằng cách chỉ nhớ đến đức tính tốt của họ và ta sẽ thấy rõ đức tính tốt đó phát triển thêm lên.
Ðó là "nghiệp", mà tiếng Phạn gọi là kamma. Kamma có nghĩa là những hành động qua ý nghĩ, lời nói và việc làm. Chính ta chứ không phải một thần linh nào quyết định sự an vui cho ta. Hạnh phúc nằm trong tay và quyền lực của ta. Nghiệp nghĩa là như vậy. Giống như nướng bánh, nghiệp cho ta nguyên liệu làm bánh. Có người vì nghiệp xấu nên nguyên liệu không được nhiều. Bột thì cũ, chỉ có vài hạt nho khô, bơ thì ôi, còn gì nữa nhỉ? - còn chút ít đường. Chỉ có thế. Người khác do nghiệp tốt nên có đầy đủ nguyên liệu hơn: nào là bột mì lức, nào là đường cát nâu, thôi thì đủ loại hạt cũng như trái cây khô. Tuy nguyên liệu kém cỏi, có người nướng được cái bánh rất khéo léo. Họ trộn bột và đường lại, sau đó đút vào lò - kết quả là bánh rất thơm ngon. Trong khi đó, tuy người khác có tất cả, nhưng cái bánh họ nướng ăn chưa chắc đã ngon bằng.
Như vậy, kamma cho ta nguyên liệu, nhưng không bắt ta phải sử dụng chúng như thế nào. Nếu khôn khéo, ta sẽ sử dụng những gì sẵn có và ta vẫn có thể nướng được một cái bánh ngon nếu biết cách.
Dĩ nhiên, việc đầu tiên phải làm khi muốn bánh ngon là không mất thì giờ than thở về những gì đang có trong tay. Nhiều lúc, khi mở tủ xem có gì để nấu, các cư sĩ hộ tăng khám phá rằng chùa không có đủ những vật liệu cần thiết. Thế là họ khéo léo thích nghi dùng những gì có sẵn. Ðôi khi bánh nướng ra trông rất lạ, nhưng ăn ngon vô cùng.
Nghiệp, hay kamma, đưa dẫn ta về đâu? Ta phải làm gì với nghiệp của ta? Có phải để ta trở nên giàu sang, đầy quyền lực? Không phải vậy. Tham thiền, học Phật pháp, và đường hướng chúng ta đi là để đến bờ giải thoát. Chúng ta sử dụng những gì chúng ta có là để đi đến giác ngộ. Nhưng giác ngộ nghĩa là gì? Giác ngộ có nghĩa là tâm đã trừ tuyệt sân hận, tham ái và vô minh.
Xưa kia, có một ông thầy người Nga tên là Gurdjief sống trong một cộng đồng bên Pháp. Trong nhóm này, có một người tính tình rất kỳ cục, luôn luôn làm kẻ khác bực bội khó chịu. Họ bèn họp nhau lại, yêu cầu thầy Gurdjief đuổi ông ta đi. Nhưng, thầy Gurdjief không bao giờ đuổi ông ấy đi cả. Mãi sau này, khi thầy Gurdjief qua đời, họ mới biết chính thầy đã trả tiền giữ ông ta ở lại trong khi tất cả mọi người khác phải đóng góp tiền ăn ở mới được sống trong cộng đồng này. Thầy Gurdjief phải trả tiền người kia là để dạy họ một bài học. Ðó là nếu ta chỉ vui khi sống với người ta ưa thích, hạnh phúc đó không đáng giá gì vì tâm ta không bị khuấy động. Như ly nước bùn, khi lắng đọng, nước sẽ trong. Nhưng khi bị khuấy động, bùn từ đáy ly sẽ nổi lên. Ta phải khuấy ly nước lên để biết ly nước đó có gì. Vì thế, thầy Gurdjief phải trả tiền ông kỳ cục nọ để khuấy động mọi người, giúp họ biết họ có gì trong tâm.
Cái thước để đo trình độ tâm linh là hãy quan sát cách ta đối xử người khác, nhất là với người khó tính. Ta có an vui khi bị người khác gây khó hay không? Ta có thể quên đi, không giận hờn khi bị người khác, hay nơi chốn, hoặc chính ta khiến ta khó chịu không? Trước sau gì ta cũng phải quên giận. Nếu không, ta sẽ không bao giờ giác ngộ, và sẽ không bao giờ được an lạc.
Chúng ta hãy tự nhủ rằng: "Ta sẽ không gắt gỏng nữa, không gây gổ nữa, hay không đoạn giao với ai nữa. Khi biết rằng ta không thể làm khác hơn, ta hãy sống an vui với điều ta không thích. Ta hãy chấp nhận mọi khó khăn một cách bình thản thay vì quay lưng chối bỏ để đi tìm khoái lạc!" Quý vị thử nghĩ như thế xem!
Có người cho rằng khi sống không giận hờn, ta trở thành cây cỏ. Nếu nhường nhịn mãi, ta sẽ chỉ ngồi trơ ra đó, không làm được gì. Nhưng thử hỏi: "Sau cơn giận, ta cảm thấy thế nào? Có phải ta cảm thấy khoẻ ra và tràn đầy sức sống?" Thật ra, sau cơn giận, ta cảm thấy mệt vì giận dữ làm hao tổn tâm sức. Ngay khi bực bội ai hoặc về việc gì, ta cảm thấy mất sức ngay. Vì vậy, nếu không muốn buồn chán, mệt mỏi, xin quý vị thử thí nghiệm không bực tức xem sao. Quý vị sẽ cảm thấy mình tỉnh táo, hăng hái. Sau đó, quý vị có thể dùng năng lực đó lo lắng đến người khác và cho bản thân. Tất cả đều nằm trong quyền lực của quý vị. Nếu muốn đi trên con đường giác ngộ, ta phải dứt bỏ sân giận.
Làm cách nào để dứt bỏ sân giận? Trước hết, ta phải thật tâm muốn từ bỏ nó. Không hiểu tại sao mà đa số chúng ta đều không muốn buông bỏ sân giận! Có một câu chuyện rất thú vị về hai nhà sư rất thân nhau cùng tu nhiều năm tại một ngôi chùa nọ. Họ chết cách nhau vài tháng. Một người được tái sinh trên cõi trời hưởng rất nhiều phúc lạc, trong khi vị kia tái sinh làm con sâu trong một đống phân. Vị trời chợt nhớ đến bạn mình: "Không biết bạn ta bây giờ đang ở đâu?" Ông bèn soi khắp cõi trời, nhưng không thấy bạn mình, soi khắp cõi nhân gian cũng không thấy vết tích. Sau đó, vị trời phải soi đến cõi súc sinh và cuối cùng là cõi sâu bọ. Sau cùng, ông tìm thấy bạn mình tái sinh làm con sâu sống trong đống phân ... "Trời đất!" Vị trời nghĩ: "Ta phải giúp bạn ta. Ta phải giáng xuống đống phân đưa bạn ta lên cõi trời để cùng hưởng phúc với ta."
Thế là ông đi xuống đống phân gọi bạn mình. Con sâu nhỏ bò ra hỏi: "Ai đó?", "Ðệ là bạn đồng môn của huynh đây. Chúng ta xưa kia tu cùng chùa đó. Ðệ sẽ đưa huynh lên cõi trời cùng vui nhé." Con sâu nói: "Thôi, thôi. Huynh đi đi!" "Nhưng đệ là bạn huynh đây mà. Ðệ đang sống trong cảnh trời đó." Rồi ông tả cảnh trời cho con sâu nghe. Con sâu nói: "Thôi, cám ơn huynh nhiều. Ở đống phân này cũng vui lắm. Huynh hãy đi đi." Vị trời nghĩ: "Nếu ta đưa đại bạn ta lên trời, bạn ta sẽ thấy rõ." Thế là vị trời nắm lấy con sâu kéo đi, nhưng càng kéo thì con sâu lại càng ôm chặt lấy đống phân!
Quý vị hiểu bài học của câu chuyện này chứ? Có bao nhiêu người trong chúng ta mê luyến đống phân? Nếu có ai cố kéo ta ra khỏi đống phân, ta lại càng cố chui vào vì đã quen ở đó rồi. Ta bám chặt vào thói quen cố hữu, vào tham lam, sân hận.
Lần tới, khi nổi giận, quý vị hãy ngưng lại và quan sát trong giây lát quý vị đang cảm thấy thế nào. Quý vị hãy tự nhắc nhở mình: "Lần tới, khi nổi giận, ta hãy cảm nhận cơn giận, thay vì làm như khôn khéo bào chữa và để người khác đau lòng". Quý vị hãy chú tâm xem mình cảm nhận cơn giận ra sao. Ngay khi quý vị nhận ra cơn giận trong tâm, không phải trong trí não, quý vị sẽ không muốn giận nữa vì cơn giận làm quý vị đau khổ.
Chỉ khi nào thức tỉnh, thay vì suy nghĩ, hãy cảm nhận được cơn giận, ta mới hết giận. Ta sẽ buông bỏ cơn giận rất nhanh vì cơn giận nóng bỏng, đốt cháy. Tuy nhiên, chúng ta thường nhìn thế giới này với đầu óc thay vì bằng trái tim. Ta suy nghĩ về cơn giận, nhưng ít khi cảm nhận và thực sự sống trong cơn giận. Hành thiền giúp ta sống bằng tâm. Suy nghĩ và than phiền là nơi tham ái phát khởi.
Khi sống bằng tâm, ta sẽ nhận được ta, bình an với ta và thương yêu ta. Khi sống bằng tâm, ta hiểu rõ tâm tha nhân. Nhờ đó, ta có thể yêu thương kẻ địch, vì khi hiểu tâm họ, ta sẽ thấy họ đáng yêu, đáng quý.
Người ta nổi giận vì bị tổn thương và vì bất an. Khi cảm thấy hạnh phúc, ta sẽ không thể giận được ai. Chỉ khi chán nản, mệt mỏi, bực tức, gặp khó khăn, tóm lại là khi tâm ta mắc bệnh, ta mới có thể giận kẻ khác. Vì thế, khi nào có người giận tôi, tôi cảm thấy thương xót họ, và tôi hướng tâm từ bi đến họ vì biết họ đang đau khổ.
Lần đầu tiên khi đến gặp một vị sư được nhiều người tin rằng đã giác ngộ, tôi tự nhủ: "Ta phải tham thiền trước khi gặp ngài, vì ngài có thể đọc được tư tưởng ta. Ta sẽ xấu hổ đến chết mất." Nhưng các bậc giác ngộ không bao giờ có ác tâm khiến người khác đau lòng. Họ chấp nhận ta và đem lại cho ta sự thoải mái. Biết rằng mình được chấp nhận sẽ cho ta một cảm giác tuyệt diệu. Nhờ cảm giác này, chúng ta sẽ sống rất tự nhiên, thanh thản, không giận hờn. Nhận biết rằng mình được chấp nhận là sự thông hiểu rất lớn. Biết bao đau thương sẽ được vơi bớt! Biết bao tự do ta có thể sống để phục vụ thế giới, và yêu thương nhân loại! Ta sẽ không phí thì giờ tìm cách sửa đổi bản thân để làm vui lòng kẻ khác vì sợ phạm lỗi nữa. Khi bình an với chính bản thân, ta sẽ cùng an vui với tha nhân.
Ajahn Brahmavamso
Hải Trần chuyển dịch
Nguồn: budsas.org
